.jpg)
លោក ជា យុទ្ធា បង្ហាញពីស្នាដៃចម្លាក់ស្ពាន់របស់លោក ដែលបាលធ្វើរួច។ រូបថត សហការី
ខេត្តកណ្តាលៈ ទោះបីទីផ្សារលក់គ្រឿងសម្ភារសិល្បៈ ដែលច្នៃពីទង់ដែងជ្រលក់ទឹកប្រាក់ ឬចម្លាក់ក្រូម៉េ ហាក់មិនទាន់ឃើញមានបង្ហាញពីសម្ទុះខ្លាំង និងអាចជួយសម្រួលដល់ជីវភាពអ្នកផលិត ឱ្យធូរធាយ៉ាងណាក្តី ក៏គេឃើញប្រជាសហគមន៍ប្រមាណចំនួន ២-៣ ឃុំ នៅក្នុងស្រុកពញាឮ ខេត្តកណ្តាល បាននិងកំពុងតែបន្តការងារសិប្បកម្មនេះ ដើម្បីចឹញ្ចឹមជីវិតបន្ត ២-៣ ជំនាន់មកហើយ។
ក្នុងវ័យ ៦៦ ឆ្នាំ លោក ជា យុទ្ធា អ្នកមាន ស្នាដៃចម្លាក់ច្នៃពីទង់ដែងជ្រលក់ទឹកប្រាក់ ឬចម្លាក់ក្រូម៉េ ដ៏ចំណានល្អប្រណីតលើគ្រឿងសិល្បៈលម្អនានា របស់ជាងទងតាំងពីឆ្នាំ ១៩៦៧ មក ដែលមានអ្នកស្គាល់ និងទទួលបានការកុម្ម៉ង់ពីភ្ញៀវច្រើន ទើបធ្វើឱ្យជីវភាពបានប្រសើរបន្តិច ក្រោយពីមានបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុកជួយផ្សព្វផ្សាយឱ្យគេបានស្គាល់។ បណ្តុំស្នាដៃគ្រឿងចម្លាក់ល្អប្រណីតៗ មានក្បូរក្បាច់យ៉ាងចំណានតាមក្បួនខ្នាតខ្មែរ មានដូចជាផ្តិល កោដ្ឋ ឬស្មុគ រូបសត្វគ្រប់ប្រភេទ រូបប្រាសាទបុរាណ (អង្គរវត្ត) និងរូបទេសភាពធម្មជាតិនានា ដែលឆ្លាក់នៅលើបន្ទះសំលោហៈគឺទង់ដែងជ្រលក់ទឹកប្រាក់ ឬចម្លាក់ក្រូម៉េ គឺជាស្នាដៃរបស់ជាងទងតាំងពីសម័យទសវត្សរ៍ទី ៦០-៧០ លោក ជា យុទ្ធា រស់នៅ ភូមិសាលាកាត់សក់ ឃុំវិហារហ្លួង ស្រុកពញាឮ ខេត្តកណ្តាល។
លោក ជា យុទ្ធា បច្ចុប្បន្ន ប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិត ជាជាងទងនេះ អស់កន្លះសតវត្សរ៍មក ហាក់មានអ្នកស្គាល់ពីស្នាដៃដ៏ល្អវិចិត្រនេះតិចណាស់ ដោយហេតុ កន្លងមកស្នាដៃគាត់ត្រូវលក់បន្តទៅឱ្យឈ្មួញកណ្តាល ដែលបានទិញពីគាត់ក្នុងតម្លៃទាបពេក មិនអាចប្រកបចិញ្ចឹមជីវិតបានសឹងតែបោះបង់ចោល អាជីពនេះម្តងៗដែរ ដោយសារគ្មានការផ្សព្វផ្សាយ និងមិនសូវមានអ្នកឱ្យតម្លៃផងនោះ លុះត្រាមកដល់សម័យទំនើប ទើបមានហ្វេសប៊ុកបានជួយផ្សាយឱ្យ។
ជាងទងវ័យចំណាស់រូបនេះ មានកូន ៤ នាក់ ប្រុស ២ និងស្រី ២។ កូនប្រុសទី២ ឈ្មោះ វែន រ៉ាម៉ូ វ័យ ៣៥ ឆ្នាំ មានដុងផ្នែកចម្លាក់នេះដែរ កំពុងតែរៀនជំនាញបន្តពីលោក។ លោក យុទ្ធា បានរំឭកពីការរៀនចម្លាក់របស់លោក តាំងពីចន្លោះឆ្នាំ ១៩៦៦-១៩៦៧ ជាមួយឪពុកធំរបស់ខ្លួន នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ដោយលោកបានរៀនចាប់ពីអាយុប្រហែល ១៥ ឆ្នាំ ហើយបានផ្អាកទៅវិញនៅឆ្នាំ ១៩៧៥ ដោយសារសង្គ្រាមក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម។
លោកប្រាប់ ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ថា៖ «ខ្ញុំប្រកប របរនេះ គឺតាំងពីឆ្នាំ ១៩៦៧ មករហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។ តែខកខាន កាលពីសម័យប៉ុលពត លុះដល់ឆ្នាំ ១៩៨៥ ទើបចាប់ផ្តើមប្រកបរបរនេះសាជាថ្មីតក់ៗវិញ។ ជំនាញនេះ ខ្ញុំមិនបានចូលសាលារៀនឡើយ កាលនោះខ្លួនខ្ញុំមានវ័យ ១៥ ឆ្នាំ បានរៀនតពីអ៊ុំប្រុស និងគ្រូធ្លាប់រៀន នៅសាលារចនា ២ រូប ដែរ គ្រូមួយឈ្មោះ គង់ បុណ្យ និងគ្រូទី២ ឈ្មោះ ណេត ឆោម ដែលរស់នៅស្រុកជាមួយគ្នា។ តែការលក់ដូរវិញ តាំងពីមុនមកមិនថ្លៃឡើយ ខ្ញុំក៏អន់ចិត្តស្ទើរតែចង់បោះបង់ចោលម្តងៗ ហើយខ្ញុំក៏ឈប់លក់ឱ្យឈ្មួញកណ្តាលទៀត គឺរក្សានូវស្នាដៃនានាទុករហូតមក។ ទើបតែប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ កូនប្រុស បានបង្កើតគណនីហ្វេសប៊ុក ហើយផ្សាយស្នាដៃទាំងនោះ ទើបតែមានអ្នកចាប់អារម្មណ៍ សួរនាំទិញ ជាបន្តបន្ទាប់រហូតមក»។
ស្នាដៃចម្លាក់នានា ជារូបភាពដកស្រង់ចេញពីរឿងរាមកេរ្តិ៍ មានរូបព្រះរាមចេញទ័ពទៅច្បាំង ឬព្រះរាមគង់ក្នុងសុវណ្ណព្រះពន្លា នាពេលបើកកិច្ចប្រជុំការងារសឹកសង្គ្រាម ជាមួយពួកពលសេនាយោធា ព្រះខ័នសឹកស្ដេចស្វា ទម្រង់ក្បាច់ភ្ញីអង្គរលម្អយកតាមដាវមេទ័ពតាព្រហ្ម (នាក្រុងឧដុង្គ) ហនុមានសម្តែងឬទ្ធិ ជាដើម។ ក្រៅពីនេះ មានរូបទេសភាពស្រុកស្រែដូចជា កសិករភ្ជួរដី អ្នកឡើងត្នោត ទេសភាពភ្នំ សត្វគ្រប់ប្រភេទ តាមការចង់បាន និងរូបទេសភាពប្រាសាទអង្គរវត្តផងដែរ។
យ៉ាងណាទម្រាំបានផល ជាស្នាដៃខ្នាតតូចមួយនោះ មិនមែនប្រើពេលវេលាត្រឹមតែ ២-៣ ម៉ោង អាចធ្វើបានឡើយ គឺប្រើពេលយ៉ាងតិចបំផុតក៏ត្រឹម ១ ខែ ខណៈក្បាច់ក្បូរខ្លះអាចយូរដល់ទៅជាង ២ ខែ។
លោក ជា យុទ្ធា ក៏បង្ហើបប្រាប់ ពីពេលវេលា និងតម្លៃចម្លាក់នេះថា៖ «ដូចជាផ្តិលមួយមានមុខកាត់មាត់ទំហំ ២ តឹកនោះ ក៏ប្រើពេលជាង ១ ខែ ហើយតម្លៃគិតតាមចំនួនគីឡូ។ សម្រាប់ស្នាដៃដូចជាផ្តិលជាដើមនោះគឺ ១ គីឡូ ថ្លៃ ២០០ ដុល្លារ។
ចំណែកឯចម្លាក់រូបប្រាសាទអង្គរវត្ត ដែលមានទំហំ ៣ តឹក គុណ ៥ តឹកនោះ គឺមានចាប់ពីតម្លៃ ៥០០ ដុល្លារ និងទំហំ ៣ តឹក គុណ ៦ តឹក តម្លៃអាចមានដល់ទៅ ២ ០០០ ដុល្លារ»។
លោកថា អ្នកចាប់អារម្មណ៍ ចង់កុម្ម៉ង់ចម្លាក់ពីទង់ដែង ដែលមានក្បាច់ចម្លាក់ដ៏ល្អប្រណីតនោះ អាចទំនាក់ទំនងផ្ទាល់តាមលេខទូរស័ព្ទ ០៩២ ៦៧ ០០ ៣៨ ឬអាចសួរតាមហ្វេសប៊ុកឈ្មោះ Ramoon Ven ឬ Ra Mo។
លោក វ៉ាន់ លីបូ វ័យ ៧០ ឆ្នាំ បានចាប់យកអាជីពជាអ្នកឆ្លាក់ស្ពាន់ ដែលមានសិប្បកម្មជាលក្ខណៈគ្រួសារ រស់នៅភូមិព្រែកក្តាម ឃុំកោះចិន ស្រុកពញាឮ ខេត្តកណ្តាល ដោយលោកបានរៀនសូត្រជំនាញចម្លាក់ប្រាក់ និងស្ពាន់នេះ តាំងពីមានអាយុ ១៦ ឆ្នាំ មក ចេះបន្តពីឪពុកមា។ ក្រោយពីថ្ងៃរំដោះឆ្នាំ ១៩៧៩ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៩២ ទើបលោក វ៉ាន់ លីបូ បានចាប់យកអាជីពចម្លាក់ប្រាក់ និងស្ពាន់នេះ ឡើងវិញ ហើយកាលនោះ ចម្លាក់របស់លោកត្រូវបាន គេបញ្ជាទិញទៅកាន់ប្រទេសថៃ ក្រោយពីមានសន្ទុះ ការគាំទ្រ និងមានទីផ្សារ ក្នុងប្រទេសចាប់ពីឆ្នាំ ២០០០ មក។
បច្ចុប្បន្ន កូនបង្កើត និងកូនប្រសា របស់លោក គឺជាអ្នកស្នងកិច្ចការងារ និងមុខរបរនេះ ប៉ុន្តែលោកក៏នៅតែបន្តកិច្ចការ ជាអ្នកពិនិត្យគុណភាព ជាពិសេសដំឡើងទម្រង់សិល្បៈនីមួយៗ ក្រោមស្លាកយីហោមានឈ្មោះថា «មជ្ឈមណ្ឌលសិប្បកម្មកោះចិន»។
លោក វ៉ាន់ លីបូ ថ្លែងថា៖ «រឿងក្បាច់ក្បូរគិតទៅថ្មីតែម្តង គឺមានតែនៅក្នុងចិត្ត នឹកឃើញ និងខួរក្បាលតែប៉ុណ្ណោះ។ ពេលខួរក្បាលនឹកឃើញអីក៏ធ្វើទៅ ដល់នៅពេលក្រោយមកមានជាងកើតក្រោយៗ មកក្នុងជំនាន់ខ្ញុំ ឬមុនខ្ញុំ ក៏ខ្ញុំទៅសួរគេ។ គេក៏សួរយើង យើងក៏សួរគេ សួរដេញដោលរៀងៗខ្លួន»។
លោក វ៉ាន់ លីបូ បានបន្តថា ក្បាច់ចម្លាក់របស់ប្រាក់ រាងលម្អិតជាងក្បាច់ស្ពាន់ ដោយសារតែប្រាក់មានតម្លៃថ្លៃជាងស្ពាន់។ ការឆ្លាក់ប្រាក់លម្អិតបំផុត ហើយត្រូវប្រយ័ត្នប្រយែង និងល្អិតល្អន់ណាស់។
លោក វ៉ាន់ លីបូ បានបន្តថា៖ «ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩២ ខ្ញុំចាប់ធ្វើឡើងវិញ ក្នុងស្រុកខ្មែរយើង ពេលនោះមិនមានទីផ្សារទេមានតែនៅប្រទេសថៃ ដូច្នេះយើងធ្វើដាក់ផ្ញើតាមឡាន ទៅប្រទេសថៃ ប៉ុន្តែកាលនោះធ្វើក៏មិនបានល្អដូចបច្ចុប្បន្ននេះដែរ»។
បើតាមការរៀបរាប់ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០០ មក ទីផ្សារចម្លាក់ប្រាក់នៅទីក្រុងភ្នំពេញ បែរជាធ្លាក់ដូចចម្លាក់ស្ពាន់ដែរ ប៉ុន្តែចម្លាក់ស្ពាន់មិនសូវស្ទុះដូចប្រាក់ទេ ព្រោះប្រាក់សាច់ទន់ជាងស្ពាន់ ឯការឆ្លាក់ស្ពាន់វិញវារាងរឹងជាង។
លោក វ៉ាន់ លីបូ បញ្ជាក់ថា ការឆ្លាក់ស្ពាន់ ឬប្រាក់នេះ ត្រូវមានភាពអំណត់ធន់ណាស់ ដោយប្រើកម្លាំងកាយ និងប្រាជ្ញា។ ហើយការគិតបូកផ្សំជាមួយនឹង ភាពឈ្លាសវៃ ផ្ចិតផ្ចង់ពីក្បាច់ចម្លាក់មួយទៅក្បាច់ចម្លាក់មួយទៀត។ ការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ជំនួយ មានច្រើនទៅតាមក្បាច់ និងទំហំនៃស្ពាន់ ឬប្រាក់នីមួយៗផងដែរ។
លោក លីបូ បានប្រាប់ថា៖ «កូនជាង ត្រូវការអំណត់ណាស់ បើមិនដូច្នេះទេមករៀនពីយើង ១ ថ្ងៃទៅ ២ ថ្ងៃទេរត់បាត់ហើយ។ ការរៀននៅសិល្បៈចម្លាក់នេះ ត្រូវការក្តីស្រឡាញ់ ការចូលរួមថែរក្សា ដើម្បីអាចបន្តកេរដំណែលប្រពៃណីនេះបាន។ ខ្ញុំ ឥឡូវបណ្តុះបណ្តាលបានច្រើនណាស់ បើមាន គេមករៀនខ្ញុំក៏ទទួលដែរព្រោះវាអាចឱ្យក្មេងជំនាន់ក្រោយវាថែសម្បត្តិវប្បធម៌របស់យើង»។
លោបានអំពាវនាវដល់ពលរដ្ឋខ្មែរ ក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ បន្តការលើកទឹកចិត្តនិងជំរុញការលើកស្ទួយសិល្បករខ្មែរ ចាប់យកអាជីពនេះ ដើម្បីគាំទ្រផលិតផលខ្មែរ ហើយជួយជាវវត្ថុសិល្បៈទាំងនេះ នៅមជ្ឈមណ្ឌលសិប្បកម្មកោះចិន ដែលអាចទាក់ទងបានតាមទូរស័ព្ទ ០៩៥ ៧៦៦ ៦៦៦។
លោក វ៉ាន់ ស៊ីថា ជាសិប្បករចម្លាក់ជំនាន់ទី៣ មានវ័យ ២៩ ឆ្នាំហើយ បានរៀនចំណេះសិប្បកម្មចម្លាក់ប្រាក់ ស្ពាន់ និងទង់ដែង តពីឪពុកម្តាយ តាំងពីក្មេងមក ស្ថិតនៅភូមិពោធិ៍តូច ឃុំកំពង់ហ្លួង ស្រុកពញាឮ ខេត្តកណ្តាល ចម្ងាយជាង ៤០គីឡូម៉ែត្រពីរាជធានីភ្នំពេញ ក្រោមស្លាកយីហោប្រចាំគ្រួសារថា «សិប្បកម្មភ្ញីទេស» ដែលនៅតែបន្តរបរចឹញ្ចឹមជីវិត ដែលអាចរក្សាគុណភាព និងទឹកដៃដ៏ប្រពៃរបស់ខ្លួនបាន ៣ ជំនាន់មកហើយដល់បច្ចុប្បន្ន។
លោកឱ្យដឹងថា៖ «ជាការពិតនោះ របរជាងចម្លាក់នេះ មិនមានច្រើនគ្រួសារឡើយ ដែលបានរក្សាជាមុខរបរតកូនចៅរហូតមកដល់ពេលនេះ។ ខណៈគ្រួសារសិប្បកម្មភ្ញីទេសរបស់ខ្ញុំ បានបន្តច្រើនជំនាន់ហើយដែរ។
ប្រសិនបើគិតត្រឹមជំនាន់ជីតាខ្ញុំមកនោះគឺមាន ៣ ជំនាន់ហើយ ដោយជំនាន់ជីតារបស់ខ្ញុំ បានប្រកបរបរនេះ មុនសម័យខ្មែរក្រហម ខណៈជំនាន់ឪពុកម្តាយខ្ញុំ ធ្វើនៅក្រោយសម័យប៉ុលពតគឺចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៧៩ មក ហើយនៅជំនាន់ទី ៣ គឺរូបខ្ញុំ បានរៀនសូត្រតាំងពីក្មេង និងបានរៀនចេះជំនាញឆ្លាក់នានា ចេះស្ទាត់តាំងពីលោកនៅវ័យ ១៨ ឆ្នាំ»។
សិប្បកម្មជាងទងចម្លាក់ខ្មែរ ដ៏ប្រណីតធ្វើអំពីស្ពាន់ ប្រាក់ និងទង់ដែងទាំងនេះ មានច្រើនប្រភេទ និងសណ្ឋាន តម្រូវតាមចំណូលចិត្តរបស់អ្នកប្រើ ដោយគេឃើញមានដូចជាចម្លាក់ ផ្តិល ក្អម ឆត្ររួត តុម្ពកំបោរ ប្រអប់ស្លា ប្រអប់ក្រដាសជូតមាត់ ប៉ាន់តែ រូបផ្លែល្ពៅ និងរូបសត្វនានាគឺត្រូវរចនា និងសម្រិតសម្រាំង ផ្ចិតផ្ចង់ដ៏ល្អប្រណីតពីសំណាក់ក្រុមសិប្បកម្មភ្ញីទេស។
លោក វ៉ាន់ ស៊ីថា ជាម្ចាស់ «សិប្បកម្មភ្ញីទេស» ដែលបច្ចុប្បន្នកំពុងតែបានបង្កើតទីតាំងថ្មីមួយទៀត នៅក្រុងភ្នំពេញ គឺស្ថិតនៅខាងក្រោយមន្ទីរសម្រាកព្យាបាលរ៉ូយ៉ាល់រតនៈ ក្នុងសង្កាត់ទឹកថ្លា ខណ្ឌសែនសុខក៏បានរៀបរាប់ពីចង្វាក់ផលិតកម្មផលិត ចានស្រាក់ស្ពាន់មាន ៤ ថ្នាក់ ដែលមានពណ៌លឿងដូចជាពណ៌មាសផងដែរ។
លោក វ៉ាន់ ស៊ីថា ប្រាប់ឱ្យដឹងពីរបៀបធ្វើ និងរយៈពេលធ្វើថា៖ «ខ្នាតមួយនេះ មានទម្ងន់ ២,៩ គីឡូមានកម្ពស់ទាំងអស់ ៤០សង់ទីម៉ែត្រ ខណៈកម្ពស់ជាន់ក្រោម ៨ សង់ទីម៉ែត្របាត ១៤ សង់ទីម៉ែត្រ ហើយចាន ៣ ទៀតមានកម្ពស់ ៧ សង់ទីម៉ែត្រ ដោយយើងបានលក់ជូនភ្ញៀវ ដែលបានកម្ម៉ង់ក្នុងតម្លៃ ២៩០ ដុល្លារ។ តែខាងខ្ញុំ ក៏បានចំណាយពេល ដើម្បីសម្រាំងធ្វើជូនភ្ញៀវ ដែលកុម្ម៉ង់ប្រមាណជិត ២ ខែ ឯណោះទើបចប់រួចរាល់»។
លោក វ៉ាន់ ស៊ីថា បានបន្តថា៖ «ស្ពាន់ផលិតជាគ្រឿងទាំងនេះមាន ២ ប្រភេទ គឺស្ពាន់ពណ៌ក្រហម និងលឿង ហើយយើងគិតតម្លៃជាគីឡូ។ គ្រឿងស្ពាន់តម្លៃចន្លោះពី ៥០ ដុល្លារ ទៅ ១០០ ដុល្លារ ខណៈប្រាក់វិញមានតម្លៃចន្លោះពី ៣៥ ដុល្លារទៅដល់ ១០០ ដុល្លារ។ សម្រាប់ការកម្ម៉ង់គ្រឿងចម្លាក់នានា នៅសិប្បកម្មភ្ញីទេស អាចទំនាក់ទំនងតាមទូរស័ព្ទលេខ ០៦១ ៤៧៧ ១៤៤៕
