ភ្នំពេញៈ ភ្លើងសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មិនត្រឹមតែធ្វើឱ្យពលរដ្ឋបាត់បង់ជីវិតអស់ជាច្រើនលាននាក់ប៉ុណ្ណោះនោះទេ ប៉ុន្តែបានបន្សល់ទុកនូវគ្រាប់មីន និងគ្រាប់យុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះនៅស្ទើរតែពាសពេញផ្ទៃដីនៃប្រទេសកម្ពុជា ដោយមានទាំងក្នុងទឹក និងនៅលើគោក និងបានធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋបន្តមានភាពភ័យខ្លាចរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ។
រាជរដ្ឋាភិបាលបានកំពុងយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហានេះ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឱ្យកម្ពុជាទាំងមូលមានសុខសុវត្ថិភាព និងសន្តិសុខពេញលេញ ដោយគ្មានគ្រាប់មីន និងគ្រាប់យុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះទាំងនៅក្នុងទឹក និងនៅលើគោក ដើម្បីបម្រើសេដ្ឋកិច្ចសង្គម និងការអភិវឌ្ឍ ព្រមទាំងមិនឱ្យមានភាពភ័យខ្លាចដល់ពលរដ្ឋបន្តទៀត។
នៅក្នុងសម័យសង្គ្រាមឆ្នាំ ១៩៧០-១៩៧៥ ក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ដែលបានប្រកាសជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី ០៩ ខែ តុលា ឆ្នាំ ១៩៧០ ដឹកនាំដោយសេនាប្រមុខ លន់ នល់ បានសម្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររាប់លាននាក់ ដោយបាន យកនាវា ដឹកជញ្ជូនគ្រាប់ សម្ភារសឹកផ្សេងៗ ចេញពីប្រទេសវៀតណាមតាមផ្លូវទឺក (គាំទ្រដោយអាមេរិកនៅពេលនោះ ) ដើម្បីបម្រើសង្គ្រាមនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែជាអកុសល នាវាមួយចំនួនត្រូវបានពន្លិច និងបាញ់ពន្លិចចូលទៅក្នុងទន្លេពីសត្រូវ បានធ្វើឱ្យនាវាទាំងនោះ បន្សល់ទុកក្នុងបាតទន្លេដែលមានគ្រាប់រាប់រយតោន រហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ន។
ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានឱ្យសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងកំណត់ទីតាំងដែលនាវាចម្បាំងលិចទាំងនោះ។ ជាក់ស្តែង កាលពីថ្ងៃទី ២៨ ខែ សីហា ឆ្នាំ ២០២០ លោកបានបង្កើតក្រុមការងារអន្តរក្រសួងដើម្បីចុះសិក្សា និងដោះស្រាយករណីរកឃើញគ្រាប់យុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះក្នុងនាវាដែលលិចក្នុងទន្លេ ស្ថិតនៅភូមិវាល ឃុំមានជ័យ ស្រុកស្រីសន្ធរ ខេត្តកំពង់ចាម ក្នុងគោលដៅមិនឱ្យមានគ្រាប់យុទ្ធភណ្ឌ មិនទាន់ផ្ទុះនៅ ក្នុងប្រទេស ដោយស្រង់គ្រាប់យុទ្ធភណ្ឌបានជាង ១៦ តោន រួមទាំងសម្ភារសឹក បំណែកឆ្អឹងសព និងស្រង់នាវាឡើងមកលើគោកជាស្ថាពរ ក្នុងកិច្ចប្រតិបត្តិការរយៈពេល ៦ ខែ។
ក្រោយពីបញ្ចប់ប្រតិបត្តិការនៅទីតាំង ក្នុងស្រុកស្រីសន្ធរនេះ ដោយជោគជ័យ លោក ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃទី ២៦ ខែ មករា ឆ្នាំ ២០២១ បានសម្រេចបន្ថែមសមាសភាពពាក់ព័ន្ធមួយចំនួនទៀតឱ្យ បន្តប្រតិបត្តិការសិក្សា ស្រាវជ្រាវ និង ស្រង់យកគ្រាប់យុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះដែលលិចក្នុងនាវាចម្បាំងមួយចំនួនទៀតនៅស្រុកល្វាឯម និងស្រុកខ្សាច់កណ្ដាល ខេត្តកណ្ដាល, ស្រុកពាមជរ និងស្រុកពាមរក៍ ខេត្តព្រៃវែង។ បច្ចុប្បន្ននេះ ទីតាំងទាំងនេះ ត្រូវបានកំណត់ និងកំពុងប្រតិបត្តិការស្រង់យកគ្រាប់ចេញ ដោយក្រុមមន្ត្រីជំនាញចម្រុះស្ថាប័នរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដែលដឹកនាំផ្ទាល់ ដោយលោក ស ខេង ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ។
លោក ស ខេង ធ្លាប់បានលើកឡើងកាលពីពេលថ្មីនេះថា រហូតមកដល់ពេលនេះ ដ្បិតថា ការងារបោសសម្អាតគ្រាប់យុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះនៅក្រោមទឹក និងស្រង់នាវាពីបាតទន្លេមេង្គ មិនទាន់បញ្ចប់ទាំងស្រុង ប៉ុន្ដែកំពុងទទួលបានជោគជ័យ និងមានលទ្ធផលល្អជាបន្តបន្ទាប់ជាមួយក្ដីសង្ឃឹមជឿជាក់ថា បេសកកម្មនេះនឹងឈានទៅបញ្ចប់នាពេលខាងមុខ។
តាមការស្រាវជ្រាវទីតាំងស្ថិតនៅឃុំបឹងគ្រំ ស្រុកល្វាឯម ១ កន្លែង បង្ហាញថា នាវាចម្បាំងដែលបានលិចកាលពីសម័យសង្គ្រាមនោះ គឺជាប្រភេទនាវាសឹករបស់កងទ័ព លន់ នល់ ដែលមានចំណុះប្រមាណ ៨០០ តោន ហើយដែលអ្នកស្រុកហៅថា ប្លង់តុង។
លោក ហេង រតនា អគ្គនាយកអង្គភាពស៊ីម៉ាក់ដែលអង្គភាពរបស់លោក ក៏ស្ថិតនៅក្នុងសមាសភាពនេះដែរ ប្រាប់ ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ថា ប្រតិបត្តិការយកគ្រាប់ចេញពីនាវាដែលលិចក្នុងទន្លេមេគង្គ សម័យសង្គ្រាមស៊ីវិល ចន្លោះឆ្នាំ ១៩៧០-១៩៧៥ នៅតែបន្តរហូតដល់ចប់ និងមានសុវត្ថិភាពទាំងស្រុង ព្រោះវាជាគោលការណ៍របស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឱ្យប្រទេសកម្ពុជាមានសុវត្ថិភាពទាំងនៅក្នុងទឹក និងនៅលើគោក។
លោកបន្តថា ការយកគ្រាប់ចេញពីនាវាដែលលិចនៅក្នុងទន្លេមេគង្គនៅពេលនេះ មិនងាយស្រួលដូចការយកគ្រាប់នៅលើគោកនោះទេ ព្រោះនៅក្នុងទឹកមានបំណែកនាវា និងបូមខ្សាច់ដែលហូរកប់គ្រាប់ ដែលតម្រូវ ឱ្យមន្ត្រីជំនាញមានបច្ចេកទេស និង សម្ភារគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណា យកគ្រាប់យុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះទាំងនោះ ប្រកបដោយសុវត្ថិភាព។
លោកថ្លែងថា៖ «ការយកគ្រាប់ចេញពីក្នុងទឹក និងនៅលើគោកនេះត្រូវបានទទួលគោលការណ៍ពីសម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងសម្តេច ស ខេង ក្នុងគោលបំណង ដើម្បីអភិវឌ្ឍប្រទេសឱ្យមានសន្តិសុខឱ្យកាន់តែប្រសើរថែមមួយកម្រិតទៀត និងធានាសុខសុវត្ថិភាពជូនប្រជាពលរដ្ឋនៅទូទាំងប្រទេស»។
បើតាមលោក ហេង រតនា ប្រតិបត្តិការនៅក្រោមទឹក មានការប្រឈមហានិភ័យគ្រោះថ្នាក់ខ្ពស់ ព្រោះគ្រាប់យុទ្ធភណ្ឌទាំងនោះ មិនមែនតែស្ថិតនៅក្នុងបាតទឹកប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែគ្រាប់ទាំងនោះ បានកប់នៅក្នុងខ្សាច់ ដែលត្រូវបូមខ្សាច់ចេញទើបយកចេញបាន។ មួយវិញទៀត តំបន់ដែលយកគ្រាប់ចេញនេះ គឺជាតំបន់ទឹកហូរខ្លាំងនៅតែជាការលំបាកសម្រាប់មន្ត្រីជំនាញរបស់លោក ដែលតម្រូវឱ្យមានសម្ភារទំនើប និងបច្ចេកទេស គ្រប់គ្រាន់ ជាមួយនឹងការហ្វឹកហាត់របស់មន្ត្រីបានត្រឹមត្រូវ។
លោកបញ្ជាក់ថា ការយកគ្រាប់យុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះចេញពីក្នុងទន្លេមេគង្គនេះ គឺជាប្រតិបត្តិការងងិត មិនអាចបើកភ្នែកមើលបានដោយងាយនោះទេ។ ប៉ុន្តែមន្ត្រីជំនាញ មានទឹកចិត្តហានក្លាបំផុត ដើម្បីធ្វើកិច្ចទាំងនេះ ទទួលបានជោគជ័យជាបន្តបន្ទាប់ និងជម្នះនូវរាល់ឧបសគ្គ ដើម្បីឱ្យកម្ពុជាមានសុខសុវត្ថិភាពពេញលេញ។ ទោះជាយ៉ាងណា ការបោសសម្អាត និងយកគ្រាប់មិនទាន់ផ្ទុះចេញពីក្នុងទន្លេមេគង្គនេះ ត្រូវការពេលវេលាយូរជាងប្រតិបត្តិការនៅលើគោក។
លោកបន្ថែមថា ជាមោទនភាពមួយសម្រាប់កម្ពុជា ក្នុងប្រតិបត្តិការយកគ្រាប់ចេញពីក្នុងទន្លេនេះ ចាប់តាំងពីថ្ងៃចាប់ផ្តើម រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រុមប្រតិបត្តិករ និងមន្ត្រីជំនាញ មិនទាន់ជួបនូវបញ្ហាគ្រោះថ្នាក់ណាមួយកើតឡើងនៅឡើយទេ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ពួកគេនៅតែមានការប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់។
លោក សេង ធា អភិបាលស្រុកពាមជរ ខេត្តព្រៃវែងថ្លែងថា លោក ស្វាគមន៍ចំពោះកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែង របស់អង្គភាពស៊ីម៉ាក់ និងក្រសួងការពារជាតិដែលបានខិតខំប្រឹងប្រែងយកគ្រាប់ចេញពីក្នុងទន្លេនេះ ដើម្បីសុវត្ថិភាពជូនដល់ប្រជាពលរដ្ឋ និងកុំឱ្យមានភាពភ័យខ្លាចក្នុងការចុះទៅធ្វើនេសាទ និងយកទឹកមកប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃ។
លោកបន្តថា កន្លងមកនេះ លោកក៏ធ្លាប់បានទៅចូលរួមសម្ពោធបើកការដ្ឋាន ដើម្បីយកគ្រាប់ចេញពីក្នុងទន្លេនេះដែរ នៅឯខេត្តកណ្តាល ដែលកិច្ចការនេះ គឺពិតជាមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់ ដើម្បីឱ្យកម្ពុជាមានសុវត្ថិភាពពេញលេញទាំងនៅក្នុងទឺក និងនៅលើគោក។
លោកថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំគាំទ្រចង់ឱ្យអង្គការស៊ីមាក់ និងក្រសួងការពារប្រទេស ឱ្យគាត់ជួយយកឱ្យបានឆាប់ ដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋ គឺគាត់ប្រកបមុខរបនេសាទត្រីលក្ខណៈគ្រួសារលែងមានការភ័យខ្លាច»។
ស្រដៀងគ្នានេះ លោក អគីរ៉ា ប្រធានអង្គការដោះមីនកម្ពុជាប្រាប់ ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ដែរថា មិនថាប្រតិបត្តិការយកគ្រាប់មិនទាន់ផ្ទុះនៅលើគោក ក៏ដូចជានៅក្នុងទឹក លោកគាំទ្រពេញទំហឹង ដើម្បីឱ្យប្រទេសជាតិរួចផុតពីគ្រោះថ្នាក់ជាយថាហេតុណាមួយ កើតឡើងដល់ប្រជាពលរដ្ឋ។
លោកថ្លែងថា៖ «សង្ឃឹមថា កម្ពុជានឹងលែងមានគ្រាប់មីន និងយុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះទាំងនៅលើគោក និងនៅក្នុងទឹក ហើយខ្ញុំសូមថ្លែងអំណរគុណដល់រាជរដ្ឋាភិបាលដែល យកចិត្តទុកដាក់ ក្នុងប្រតិបត្តិការយកគ្រាប់មិនទាន់ផ្ទុះ ចេញពីក្នុងទន្លេមេគង្គ និងនៅលើគោកនៅពេលនេះ»។
លោក គង់ សោភ័ណ្ឌ អភិបាលខេត្តកណ្តាលប្រាប់ ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ថា ការយកគ្រាប់ចេញពីបាតទន្លេ គឺជាកិច្ចការសំខាន់បំផុត ដែលរដ្ឋបាលខេត្តត្រូវគោរព និងអនុវត្តតាមអនុសាសន៍របស់ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និង លោក ស ខេង ឱ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួន ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាមិនឱ្យមានគ្រាប់មិនទាន់ផ្ទុះ និងគ្រាប់មីន ជាពិសេសនៅក្នុងមូលដ្ឋានខេត្តកណ្តាលដែលមាននៅក្នុងទន្លេ ដែលប្រតិបត្តិការនេះ ធ្វើជាប្រចាំដោយធ្វើការស្រាវជ្រាវ និងយកគ្រាប់មិនទាន់ផ្ទុះនៅក្នុងបាតទន្លេ។
លោកថ្លែងថា៖ «ខេត្ត និងស្រុក សហការជាប្រចាំ ព្រោះសម្តេចក្រឡាហោមបានយកចិត្តទុកដាក់លើបញ្ហានេះ។ យើងត្រូវតែបន្តការដោះស្រាយ យកគ្រាប់មិនទាន់ផ្ទុះនេះ ចេញឱ្យអស់ បើអស់លឿនកាលណា ល្អកាលហ្នឹង ព្រោះផលសំណល់គ្រាប់មិនទាន់ផ្ទុះសល់ពីសម័យសង្គ្រាមនេះ បានបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ប្រជាជន បង្កបង្កើនផល និងនេសាទផ្សេងៗ»៕