ភ្នំពេញៈ​ ស្រប​ពេល​ឆ្នាំនេះ​សន្និ​បាត​អប់រំ​បាន​សម្រេច​ដាក់​ចេញ​វិធានការ​កែទម្រង់​វិស័យ​អប់រំ​ដំណាក់​កាល​ទី​៣ គឺ ​«​ការ​កសាង​ប្រព័ន្ធ​និង​កា​រអភិវឌ្ឍ​សមត្ថ​ភាព​​» រដ្ឋមន្ដ្រី​ក្រសួង​អប់រំ ​យុវជន និង​កីឡា​លោក ហង់​ជួន ណា​រ៉ុ​ន ​បាន​ធ្វើ​បាឋក​ថា​ស្ដីពី​«​ភាព​ជា​អ្នកដឹក​នាំ​សាលា​រៀន ​គឺជា​គន្លឹះ​នៃ​កំណែ​ទម្រង់​សាលា​រៀន​» ដោយ​ចែក​រំលែក​អំពី​ភាព​ជា​អ្នកដឹក​នាំ​ក្នុង​វិស័យ​អប់រំ​ដល់​មន្ដ្រី​អប់រំ​ និង​លោក​គ្រូ​អ្នកគ្រូ​។

​លោក​ ហង់​ជួន ​ណា​រ៉ុ​ន បាន​ធ្វើ​បទ​បង្ហាញ​នាឱកាស​ទិវា​គ្រូ​បង្រៀន​ ៥ ​តុលា ​ឆ្នាំនេះ ស្ដីអំពី «​ភាព​ជា​អ្ន​កដឹកនាំ​ក្នុង​វិស័យ​អប់រំ​» ដល់​មន្ដ្រី​អប់​រំ លោកគ្រូ​អ្នក​គ្រូ អ្នក​សិក្សា​ចំនួន ​៦ ចំណុច​សំខាន់ ​រួម​មាន ​ទី​១ ភាពជា​អ្នក​ដឹក​នាំ​ក្នុង​ការ​រៀន​និង​បង្រៀន (Instructional leadership)​។ ទី​២ ភាពជា​អ្នក​ដឹក​នាំ​ចែករំលែក (Distri​buted leadership)​។ ទី​៣ ភាពជា​អ្នក​ដឹក​នាំ​កែប្រែ​មុខមាត់ (Transformationalleadership)​។ ទី​៤ ភាពជា​អ្នក​ដឹក​នាំ​អនុវត្ត​កម្មវិធីសិក្សា​។ ទី​៥ ​ភាព​ជា​អ្នក​ដឹក​នាំរ​ង្វា​យ​តម្លៃ​ និងទី​៦ ​ភាព​ជា​អ្នក​ដឹក​នាំ​ការ​អភិវឌ្ឍ​វិជ្ជាជីវៈ​។​

​លោក​បាន​ឱ្យ​ដឹង​ថា​៖ «​ភាព​ជា​អ្នកដឹក​នាំ​ក្នុង​ការ​រៀន​និង​បង្រៀន អ្នកដឹក​នាំ​ខិត​ខំ​ប្រឹង​ប្រែង​កែលម្អ​កត្តា​សាលា​រៀន ដូច​ជាខ្លឹម​សារ​កម្ម​វិធី​សិក្សា វិធី​សាស្ត្រ​បង្រៀន យុទ្ធ​សាស្ត្ររ​ង្វា​យ​តម្លៃនិង​វប្ប​ធម៌​ក្នុង​សាលា​រៀនក្នុង​គោល​ដៅ​កែលម្អ​លទ្ធ​ផល​សិក្សា​របស់​សិស្ស​»​។

​លោក​បាន​បន្ត​ថា​ ភាពជា​អ្នកដឹក​នាំ​ត្រូវ​ផ្តោត​លើ​កត្តា​ចំនួន ៣ ​គឺទី​១ ការ​កំណត់​បេសក​កម្ម​សាលារៀន ដោយ​បង្ហាញ​ពី​តួនាទី​របស់​នាយក​សាលា​ក្នុងការ​សហកា​រ​ជាមួយ​ដៃគូ​ដទៃ​ទៀត​ដោយ​ដាក់​ចេញ​នូវ​គោល​ដៅ​ច្បាស់​លាស់​អាច​វាស់​បាន និង​កំណត់​ពេល​ដើម្បីឱ្យ​សាលារៀ​ន​សម្រេច​បាន​នូវ​ការកែលម្អ​លទ្ធផល​សិក្សា​របស់​សិស្ស​។ ទី​២ ការ​គ្រប់​គ្រង​កម្មវិធី​សិក្សា ​ដោយ​សម្រប​សម្រួល និង​ត្រួត​ពិនិត្យ​ការ​អនុវត្ត​កម្ម​វិធីសិក្សា ការ​អនុវត្ត​កា​ររៀន​ និង​ការ​បង្រៀន​តាម​រយៈ​ការ​លើក​ទឹក​ចិត្ត ការជួយ​គាំទ្រ ការ​ធ្វើ​អធិការ​កិច្ច និង​ការ​ត្រួត​ពិនិត្យ​ ការរៀន​ និង​ការ​បង្រៀន ​និងទី​៣ ​ការ​លើក​កម្ពស់​បរិយា​កាស​សិក្សា​ជា​វិជ្ជមាន​ សាលា​មាន​ប្រសិទ្ធ​ភាព​ បង្កើត​ធ្វើឱ្យ​គ្រូ និង​សិស្ស​ដាក់​ចេញ​ស្តង់​ដា និ​ង​ការ​រំពឹងទុ​ក​ខ្ពស់ Hal​linger​ (2005) ។​

​ចំណែក«​ភាព​ជា​អ្នកដឹ​កនាំ​ចែក​រំលែក​» លោក ​ណា​រ៉ុ​ន បាន​បង្ហាញ​ថា គឺជា​កា​រដឹ​កនាំ​តាម​បែប​ក្រុមនិង​អង្គ​ភាព​។ លោក​បញ្ជាក់​ថា ​នៅ​ក្នុង​វិស័យ​អប់រំ​ មនុស្ស​តែ​ម្នាក់​មិន​អាច​បំពេញ​ការងារ​ដ៏​ស្មុ​គស្មាញ​ដើម្បី​សម្រេច​បាន​តាម​គោល​ដៅ​បាន​ទ្បើ​យ​។ ភាព​ដឹកនាំ​ចែក​រំលែក ​គឺ​ត្រូវមាន​បុគ្គល​មួយ​ក្រុម​ ដែល​ទទួល​ខុសត្រូវ​ក្នុង​ការ​ធានា​ភាពជា​អ្នក​ដឹក​នាំ ដែល​ពី​ពេល​មុន បុគ្គល​តែ​ម្នាក់​អាច​ធ្វើ​បាន​។

​លោក​បញ្ជាក់​ថា តាម​ការ​ស្រាវ​ជ្រាវ​របស់ Elmore (2000) ចាត់​ទុក​ភាព​ជា​អ្នក​ដឹក​នាំ​ចែក​រំលែក​ថា ​គឺជា​ការ​ដឹកនាំ​ដោយ​អ្នក​ដឹក​នាំ​ជាច្រើន​ក្នុង​អង្គ​ភាព ដែល​ត្រូវ​បំពេញ​តាម​ភារកិច្ច​ផ្សេងៗ​ជាច្រើន​ខុសៗ​គ្នា ​ដូច​ជា ទី​១ ការងារ​ប្រចាំ​ថ្ងៃ ពាក់​ព័ន្ធ​នឹង​ការ​គ្រប់​គ្រង​ថវិកា បុគ្គលិ​ក ការវាយ​តម្លៃ ការងារ​បន្ទាន់ ​និង​ការងារ​បច្ចេក​ទេស​ជា​ច្រើន​ទៀត ​(Gronn,​2002) និងទី​២ ការ​ងារ​ទស្សន​វិស័យ ការ​គ្រប់​គ្រង ​ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ ការ​លើកទឹ​កចិត្ត ការ​កែលម្អ​នីតិវិធី​ការងារ​ ការ​ត្រួត​ពិនិត្យ និង​វាយ​តម្លៃ​សមិទ្ធ​ផល​ការងា​រ និង​ការ​ដោះស្រា​យ​បញ្ហា​ជាដើម ។​

​រីឯ «​ភាពជា​អ្នក​ដឹក​នាំ​កែប្រែ​មុខមាត់​» លោក ណា​រ៉ុ​ន បានប​ង្ហាញ​ចំណុច​​ចំនួន​ ៤ ​រួម​មានទី១ ​ឥ​ទិ្ធ​ពល​ប្រកប​ដោយ​ឧត្តម​គតិ (Idealized influence) ដោយ​ពង្រឹង​ជំនឿ​ជឿជាក់ ​និង​ការ​គោរព​ពី​ថ្នាក់​ក្រោម ​ដាក់​ចេញ​ស្តង់​ដា​ខ្ពស់ មាន​សីល​ធម៌​វិជ្ជា​ជីវៈ​ គិត​គូរ​ពី​ផល​ប្រយោជន៍​រួម​។ទី​២កា​រលើក​ទឹកចិ​ត្ត​ឱ្យធ្វើតា​ម (Inspirational motivation) គឺ​អ្នក​ដឹកនាំ​កំណត់​ទស្សន​វិស័យ​ច្បាស់​លាស់​ដឹក​នាំ​ការ​បំពេញ​ការ​ងារ​តាម​គោលដៅ​ ដើម្បី​ថ្នាក់​ក្រោម​ឱ្យមាន​ជំនឿ​ជឿ​ជាក់​ពី​សមត្ថ​ភាព​អនុវត្ត​និង​មាន​សុទិដ្ឋិ​និយម​។ ទី​៣ ​នវានុ​វត្តន៍​ខាង​ផ្នែក​បញ្ញា ​(Inte​llectua​l stimulation) គឺ​អ្នក​ដឹកនាំ​ជំរុញ​ចិត្ត​ថ្នាក់​ក្រោម​ឱ្យមាន​នវានុវត្តន៍ និ​ង​មាន​ភាព​ច្នៃប្រឌិ​តដោយ​ចេះ​ត្រិះរិះ​ពិចារ​ណាដោះស្រាយ​បញ្ហា​ដោយ​ប្រើ​វិធី​សាស្ត្រ​ថ្មី​។ ទី​៤​ យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​បុគ្គល​ម្នាក់ៗ ​(Individualized consid​eration) អ្នក​ដឹកនាំ​ត្រូវ​យក​ចិត្តទុក​ដាក់​ដល់​តម្រូវការ​របស់​បុគ្គ​លិ​ក​ម្នាក់ៗ ដើ​ម្បី​សម្រេច​បាន​នូវ​សមិទ្ធ​ផល និ​ង​ការ​អភិវឌ្ឍ​ខ្លួន (Bass ​and Riggio, 2006)​។

​ចំពោះ «​ភាព​ជា​អ្នកដឹក​នាំ​អនុវត្ត​កម្មវិធីសិ​ក្សា​» លោក​រដ្ឋមន្ដ្រី​បាន​បង្ហាញ​នូវ​ចំណុច​សំខាន់​ចំនួន ​៥ ដែរ​ គឺ ទី​១ អ្នក​ដឹក​នាំ​បច្ចេក​ទេស​ដែល​ធានា​ប្រសិទ្ធ​ភាព​និង​ការ​គ្រប់​គ្រង​សាលា​រៀន​។ទី​២​ អ្នក​ដឹកនាំ​ធនធាន​មនុស្ស ​ដែល​គាំទ្រ​សហ​គមន៍​គ្រួសារ ​គ្រូប​ង្រៀន និង​បង្កើត​បរិយា​កាស​ល្អ​សម្រាប់​ទំនាក់​ទំនង​រវាង​បុគ្គល និង​បុគ្គល​។ ទី​៣ អ្នកដឹក​នាំ​អប់រំ​ដែល​មាន​ចំណេះ​ដឹង​វិជ្ជាជីវៈ​ខ្ពស់​ខាង​ផ្នែក​គរុកោស​ល្យនិង​វិទ្យា​សាស្ត្រ​អប់រំ​។ ទី​៤ អ្នក​ដឹកនាំ​និមិត្ត​រូប​ដែល​ជា​គំរូនិង​លើក​កម្ពស់​តម្លៃ​សាលា​រៀន​។ ទី​៥ ​អ្នក​ដឹក​នាំ​វប្បធម៌​ដែល​បង្កើត​និង​លើក​កម្ពស់​អត្ត​សញ្ញាណ​សាលា​រៀន​។​

​ចំណែក​ «​ភា​ពជា​អ្នកដឹ​កនាំរ​ង្វា​យ​តម្លៃ​» រួម​មាន ទី​១ ការ​ធ្វើកំណែ​ទម្រង់រ​ង្វា​យ​តម្លៃ ​ដើម្បី​កែលម្អ​លទ្ធ​ផល​សិក្សា​សិស្ស​។ វិធីសាស្ត្រ​បង្រៀន​បែប​ថ្មីដែល​ផ្តោត​លើ​បំ​ណិ​ន​សតវត្សរ៍​ទី​២១ ​មិន​អាច​វាស់វែង​បាន​តាម​រយៈ​ការ​ប្រ​ទ្ប​ង​បាន​ទ្បើ​យ​។ មាន​តែ​គ្រូ​ប្រចាំ​ថ្នាក់​ទេដែល​អាច​វាយ​តម្លៃ​ជាប្រចាំដោ​យ​ផ្តោតលើ​វិជ្ជា​សម្បទា​ បំ​ណិ​ន​សម្បទា ​និង​ចរិយា​សម្បទា​របស់​សិស្ស​។ ទី​២ គ្រូ​ត្រូវ​រៀបចំ​ក្រប​ខ័ណ្ឌរ​ង្វា​យ​តម្លៃ​ឱ្យមាន​សង្គតិ​ភាព ដើម្បី​សម្រួល​ដល់​ការរៀន​របស់​សិស្ស​ឱ្យ​ប្រទាក់​ក្រ​ទ្បា និង​ទូលំ​ទូលាយ​។ ទី​៣ សា​លា​ត្រូវ​មាន​ចក្ខុ​វិស័យ​ច្បា​ស់លាស់ដើ​ម្បី​ធានា​ថា រ​ង្វា​យ​តម្លៃ​ដែល​មាន​លក្ខណៈ​ទូលំ​ទូលាយ​ និង​ប្រទាក់​ក្រ​ទ្បា​ក្នុងការ​សម្រេច​បាន​នូវ​ចក្ខុ​វិស័យ​នេះ​។ ទី​៤ ត្រៀម​លក្ខណៈ​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា​ដែល​គ្រូ​អាចមា​ន​ការលំបាក​ក្នុង​ផ្លាស់ប្តូ​រ​វិធីរ​ង្វា​យ​តម្លៃ​ពី​ការ​ប្រ​ទ្ប​ងទៅរ​ង្វា​យ​តម្លៃ​សិស្ស​តាម​វិជ្ជា​សម្ប​ទា បំណិន​សម្បទា និង​ចរិយា​សម្បទា ដែល​មាន​លក្ខណៈ​ស្មុគស្មា​ញ​។

​រីឯ «​ភាពជា​អ្នកដឹក​នាំ​ការអ​ភិវឌ្ឍ​វិជ្ជាជីវៈ​» រួមមាន ប្រតិ​ប​ត្តិ (Action research)​។ ការទ​ទួល និង​ការ​ផ្តល់​ប្រឹក្សា​នៅ​នឹង​កន្លែង ​(coa​ching,mentoring)​។ ការ​ចូលរួ​ម​វគ្គ​សិក្សា​នៅ​តាម​សាលារៀ​ន ឬ​ការ​ចូល​រួម​សិក្ខាសាលា​ផ្សេងៗ​​។ ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​បទពិ​សោធ​ការងារ​ និង «​សហ​គមន៍​សិក្សា​វិជ្ជាជីវៈ​»​។ កា​របង្កើត​កម្រង​សាលារៀ​ន ក្នុង​គោល​ដៅ​លើកកម្ព​ស់​កិច្ច​សហកា​រ ការ​អភិវឌ្ឍ និង​ការចែករំ​លែក​បទ​ពិសោធនិង​បំ​ណិ​ន​។ ការធ្វើ​កម្ម​សិក្សា​នៅតាម​​សាលា​​ផ្សេងៗ និង​​នៅតាម​សហគ្រាស​ឯកជន​និង​អង្គ​ភាព​រដ្ឋ​។ ការ​ធ្វើ​ការវិ​ភាគនិង​កែលម្អ​ការ​បង្រៀន​ដោយ​ខ្លួនឯ​ង (per​sonal​ reflection)​។ ការ​សិក្សា​ដោយ​ប្រើ​ប្រព័ន្ធ​បច្ចេក​វិទ្យា​ព័ត៌​មាន (​ការ​ពិភាក្សា​តាម​ក្រុម និង​ការធ្វើ​​ស្វ័យ​សិក្សា​)៕