ព្រះករុណាព្រះបាទសម្ដេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី ចេញព្រះរាជក្រឹត្យថ្មីស្ដីពីគោរមងារឧកញ៉ា ដោយមានការកែប្រែមួយចំនួនធៀបទៅនឹងព្រះរាជក្រឹត្យមុន។ អ្នកវិភាគមើលឃើញថា ព្រះរាជក្រឹត្យនេះជាឯកសារសំខាន់សម្រាប់គ្រប់គ្រងអ្នកដែលទទួលបានគោរមងារដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់នេះ។
ព្រះរាជក្រឹត្យចុះថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា បានចែងថា ការផ្ដល់គោរមងារឧកញ៉ា គឺជាការលើកទឹកចិត្តដល់រូបវន្តបុគ្គលដែលជា «ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ» ដែលមានគុណសម្បត្តិ ស្នាដៃ និងគុណបំណាច់ធំធេងក្នុងការចូលរួមអភិវឌ្ឍ និងកសាងជាតិ។ ឋានានុក្រមនៃគោរមងារនេះមាន៣ គឺលោកអ្នកឧកញ៉ា អ្នកឧកញ៉ា និងឧកញ៉ា។
គុណសម្បត្តិ ស្នាដៃ និងគុណបំណាច់ទាំងនោះមានដូចជា ការចូលរួមបរិច្ចាគធនធានជាថវិកា ទ្រព្យសម្បត្តិផ្ទាល់ខ្លួន ឬសម្ភារបរិក្ខារនានាសម្រាប់កិច្ចការសង្គមនិងការងារមនុស្សធម៌ផ្សេងៗ ឬការកសាងផ្លូវ ស្ពាន សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ វត្តអារាម អគារសាធារណៈជាដើម ព្រមទាំងរបកគំហើញនូវបច្ចេកវិទ្យាថ្មីៗណាមួយ ឬ ស្នាដៃពិសេសដែលមានអត្ថប្រយោជន៍សម្រាប់សង្គមជាតិ។
មាត្រា១៧ នៃព្រះរាជក្រឹត្យនេះចែងថា៖ «លោកអ្នកឧកញ៉ា អ្នកឧកញ៉ា និងឧកញ៉ា ត្រូវគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ច្បាប់ និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តនានា របស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ប្រកាន់ខ្ជាប់នូវសីលធម៌ល្អ ប្រកបមុខរបរស្របច្បាប់ និងចៀសវាងសកម្មភាពណា ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់កិត្តិយសនិងសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់គោរមងារឧកញ៉ា»។
ព្រះរាជក្រឹត្យថ្មីនេះ និរាករណ៍ព្រះរាជក្រឹត្យចុះថ្ងៃទី១១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ និងអនុក្រឹត្យចុះថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ ស្ដីពីបែបបទ និងនីតិវិធីនៃការស្នើសុំគោរមងារឧកញ៉ា និងបទប្បញ្ញត្តិដែលផ្ទុយពីព្រះរាជក្រឹត្យថ្មីនេះ។
នៅក្នុងព្រះរាជក្រឹត្យកាលពីខែតុលាឆ្នាំមុន គោរមវន្ត (អ្នកទទួលបានគោរមងារឧកញ៉ា) អាចត្រូវបានបញ្ចប់តាមរយៈការសុំលាលែងពីគោរមងារឧកញ៉ាដោយស្ម័គ្រចិត្ត ឬ ក្នុងករណីមិនបំពេញកាតព្វកិច្ចបង់វិភាគទានប្រចាំឆ្នាំរយៈពេល៣(បី)ឆ្នាំជាប់គ្នាដោយគ្មានមូលហេតុ។ នៅក្នុងព្រះរាជក្រឹត្យថ្មីនេះ មិនមានចែងអំពីការបង់វិភាគទានប្រចាំឆ្នាំទេ។ បើតាមអនុក្រឹត្យចាស់ដែលត្រូវបាននិរាករណ៍ លោកអ្នកឧកញ៉ាត្រូវបង់វិភាគទានប្រចាំឆ្នាំ ៤០០រយលានរៀល (១០ម៉ឺនដុល្លារ), អ្នកឧកញ៉ាបង់វិភាគទាន ៦០លានរៀល (១ម៉ឺន៥ពាន់ដុល្លារ) និងឧកញ៉ាបង់ ៣២លានរៀល (៨ពាន់ដុល្លារ)។
ការបញ្ចប់គោរមងារឧកញ៉ាក៏ធ្វើឡើងក្នុងករណីដែលរូបវន្តបុគ្គលដែលមានគោរមងារនេះត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសពីបទឧក្រិដ្ឋឬបទមជ្ឈិមណាមួយ ឬល្មើសនឹងខ្លឹមសារនៃព្រះរាជក្រឹត្យនេះ។
ព្រះរាជក្រឹត្យថ្មីនេះ ក៏តម្រូវឲ្យមន្ត្រីរាជការស៊ីវិល មន្ត្រីនគរបាលជាតិ និងយោធិន ដែលកំពុងបំពេញការងារតាមក្រសួង ស្ថាប័ននានារបស់រដ្ឋ ដែលទទួលបានគោរមងារឧកញ៉ាពីមុន ត្រូវស្នើសុំលាឈប់ប្រើប្រាស់គោរមងារឧកញ៉ា ឬលាឈប់ពីក្របខណ្ឌទាំងនោះភ្លាមៗបន្ទាប់ថ្ងៃចេញអនុក្រឹត្យនេះ។
ចំពោះទំហំទឹកប្រាក់នៃការផ្ដល់អំណោយដែលត្រូវផ្ដល់គោរមងារឧកញ៉ា នឹងមានចែងនៅក្នុងអនុក្រឹត្យដាច់ដោយឡែក។ យោងតាមអនុក្រឹត្យចាស់ ដែលចេញកាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ ការផ្ដល់អំណោយដែលត្រូវផ្ដល់គោរមងារឧកញ៉ាតាមលំដាប់ទាំង៣ គឺ ១៦ប៊ីលាន (៤លានដុល្លារ) សម្រាប់លោកអ្នកឧកញ៉ា, ៤ប៊ីលាន (១លានដុល្លារ) សម្រាប់អ្នកឧកញ៉ា និង ២ប៊ីលាន (៥០ម៉ឺនដុល្លារ) សម្រាប់ឧកញ៉ា បន្ថែមលើសមិទ្ធផលផ្សេងទៀត។
ព្រះរាជក្រឹត្យថ្មីនេះត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រចេញ ដោយយល់ឃើញសេចក្ដីក្រាបទូលថ្វាយរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត។
មួយរយៈពេលចុងក្រោយនេះ មានករណីបទល្មើសមួយចំនួនដែលពាក់ព័ន្ធនឹងឧកញ៉ាមួយចំនួនតូច ដូចជាករណីបាញ់ប្រហារសម្លាប់មនុស្សពីរនាក់ដោយអតីតឧកញ៉ា ស្រី ស៊ីណា, ករណីឆបោកនៅខេត្តសៀមរាប ដោយអតីតឧកញ៉ា ឡេង ចាន់ណា, ករណីបាញ់បោះនៅក្លឹបកម្សាន្តដោយអតីតឧកញ៉ា ខុន បញ្ចសិទ្ធិ ជាដើម។
លោក ប៉ា ច័ន្ទរឿន ប្រធានវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា យល់ឃើញថា ព្រះរាជក្រឹត្យស្ដីពីគោរមងារឧកញ៉ានេះ គឺជាឯកសារច្បាប់ដ៏សំខាន់មួយដែលចែងច្បាស់លាស់អំពីការផ្ដល់គោរមងារនេះ។
លោកថ្លែងថា ព្រះរាជក្រឹត្យនេះធានា និងរក្សាគុណតម្លៃរបស់រូបវន្តបុគ្គលដែលទទួលបានគោរមងារនេះ ជាពិសេសមាត្រា១៧ដែលចែងអំពីសិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ចរបស់អ្នកដែលទទួលបានគោរមងារឧកញ៉ា។ ដើម្បីរក្សាគុណតម្លៃនៃព្រះរាជក្រឹត្យនេះ មានតែការអនុវត្តព្រះរាជក្រឹត្យនេះឲ្យបានត្រឹមត្រូវ និងត្រូវមានយន្តការត្រួតពិនិត្យ ក៏ដូចជាការទទួលមតិត្រឡប់ពីពលរដ្ឋពាក់ព័ន្ធនឹងបុគ្គលដែលទទួលបានគោរមងារនេះ។
ស្រដៀងគ្នានេះ លោក ឈត ប៊ុនថង អ្នកជំនាញផ្នែកទំនាក់វប្បធម៌ អប់រំ និងទេសចរណ៍ នៃរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា បានថ្លែងថា ព្រះរាជក្រឹត្យនេះគឺជាមូលដ្ឋានក្នុងការកំណត់ទៅលើការវាយតម្លៃសម្រាប់ផ្ដល់គោរមងារនេះទៅលើរូបវន្តបុគ្គលដែលសក្ដិសមទទួលបាន។
លោកថា កាលពីសម័យមុន អ្នកទទួលបានគោរមងារនេះភាគច្រើនមន្ត្រីរាជការដែលមានឋានៈខ្ពស់ៗ ដែលមានស្នាដៃ និងគុណវុឌ្ឍិ ក្រមសីលធម៌ គុណធម៌ កិត្តិយស។ ប៉ុន្តែ សម័យក្រោយៗមក គោរមងារនេះត្រូវបានផ្ដល់ទៅដល់អ្នកជំនួញដែលមានស្នាដៃ ជាពិសេសនៅសម័យបច្ចុប្បន្ន។
លោកបន្តថា៖ «នៅលើជ្រុងអវិជ្ជមាន កន្លងមកមានគោរមវន្ត យកងារជាឧកញ៉ាធ្វើជាខ្នងបង្អេកទៅរកស៊ី ឬប្រព្រឹត្តខុសច្បាប់ មានជាហែហូរ។ ដូច្នេះដើម្បីកុំឲ្យខូចដល់ងារឧកញ៉ានេះ ត្រូវតែមានច្បាប់ឲ្យបានតឹងរ៉ឹង។ គាត់មានបុព្វសិទ្ធិពិសេស ប៉ុន្តែមិនមែនដើម្បីទៅប្រព្រឹត្តបទល្មើស ឬរកស៊ីខុសច្បាប់ បំភ័យ កេងប្រវ័ញ្ចប្រជាពលរដ្ឋទេ។ ជនសាមញ្ញក៏ដោយ មន្ត្រីរាជការក៏ដោយ ឧកញ៉ាក៏ដោយ ត្រូវតែស្ថិតនៅក្រោមច្បាប់»៕