ប្រជាពលរដ្ឋអាចកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន បច្ចុប្បន្ន មានគ្រួសារប្រមាណ ២២,០០០ នៅតាមជនបទកំពុងប្រើប្រាស់ ប្រព័ន្ធលូឆ្លាស់សុវត្ថិភាពនេះ។ រូបថត សហការី
ភ្នំពេញ៖ ប្រជាពលរដ្ឋប្រហែល ៦០០ គ្រួសារ ដែលមានជីវភាពខ្វះខាត រស់នៅក្នុងតំបន់ងាយរងគ្រោះដោយទឹកជំនន់ជុំវិញបឹងទន្លេសាប រួមទាំងសហគមន៍ដាច់ស្រយាល ឥឡូវនេះ មានបង្គន់អនាម័យ ធន់នឹងអាកាសធាតុ តម្លៃសមរម្យ និងអាចប្រើប្រាស់បានពេញមួយឆ្នាំ។
នេះជាបង្គន់អនាម័យ លើកទីមួយ ជាជំហានដ៏សំខាន់មួយ ក្នុងការលើកកម្ពស់សុខភាពសាធារណៈ សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និងការរួមចំណែកការពារធនធានទឹកសាបដ៏សំខាន់របស់កម្ពុជា។
យោងតាម iDE Cambodia បានឱ្យដឹងថា៖ «សហគមន៍នៅក្នុងខេត្តសៀមរាប កំពង់ឆ្នាំង ពោធិ៍សាត់ និងកំពង់ធំ ដែលភាគច្រើនប្រឈមមុខនឹងទឹកជំនន់ចន្លោះពី ៤ ទៅ ៦ ខែជារៀងរាល់ឆ្នាំ ឥឡូវនេះអាចទិញបង្គន់អនាម័យដែលធន់នឹងទឹកជំនន់ ក្នុងតម្លៃសមស្របទៅតាម លទ្ធភាពរបស់គ្រួសារ»។
ដំណោះស្រាយទាំងនេះ មិនត្រឹមតែលើកកម្ពស់លទ្ធភាពទទួលបានអនាម័យល្អប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងកាត់បន្ថយការបន្ទោរបង់ពាសវាលពាសកាល និងទប់ស្កាត់ការបំពុលប្រភពទឹក ដែលបណ្តាលមកពីការ អនុវត្តអនាម័យមិនមានសុវត្ថិភាពគំរាមកំហែងដល់សុវត្ថិភាពទឹក។
បឹងទន្លេសាប គឺជាបឹងទឹកសាបដ៏ធំបំផុតនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហើយជាជម្រករបស់ប្រជាជនកម្ពុជាជាងបីលាននាក់។
ប៉ុន្តែអស់ជាច្រើនទសវត្សរ៍មកនេះ ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធអនាម័យនៅមានកម្រិត ហើយទឹកជំនន់ បានបង្ខំឱ្យមនុស្ស រាប់ពាន់នាក់បន្ទោរបង់ ពាសវាលពាសកាល ដែលអាចបំពុលប្រភពទឹកដ៏សំខាន់ និងបង្កហានិភ័យដល់សុខភាព និងសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួនក៏ដូចជាសុខភាពសាធារណៈ។
នៅក្នុងតំបន់ដែលអង្គការ iDE បានធ្វើការ អត្រាគ្របដណ្តប់ អនាម័យនៅតាមទីជនបទ បានកើនឡើងពី ២៣% ក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ រហូតដល់ ទៅជិត ៩០% ក្នុងឆ្នាំ ២០២៤។ រូបថត សហការី
អង្គការ iDE Cambodia បានឱ្យដឹងថា ខ្លួនបានរចនាដំណោះស្រាយបង្គន់អនាម័យប្រកបដោយនវានុវត្តន៍មួយនោះគឺ បង្គន់ខ្ពស់សុវត្ថិភាព (Sky Latrine) ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងជាពិសេសសម្រាប់បរិបទទឹកជំនន់។
ដោយសាងសង់នៅក្នុង ផ្ទះដែលសង់ខ្ពស់ផុតពីទឹក និងធន់នឹងទឹកជំនន់ បង្គន់ទាំងនេះផ្តល់ជម្រើសអនាម័យដែលអាចប្រើប្រាស់បានគ្រប់រដូវ កាល។
លោក Tyler Kozole នាយកកម្មវិធីទឹកស្អាត និងអនាម័យ (WASH) ប្រចាំ iDE កម្ពុជា បានថ្លែងថា៖ «បង្គន់ខ្ពស់សុវត្ថិភាព បានជួយការពារសុខភាពសាធារណៈ ព្រមទាំងផ្តល់ឯកជនភាព ផាសុកភាព និងសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួនដល់ប្រជាជន ជាពិសេសសម្រាប់អ្នកដែលមានបញ្ហាក្នុងការធ្វើដំណើរ ដូចជាមនុស្សចាស់ ជនមាន ពិការភាព និងកុមារជាដើម»។
លោកបានបន្ដថា៖ «ការដែលមានបង្គន់នៅក្នុងផ្ទះ ជួយការពារពួកគេពីភាពចាំបាច់ដែលត្រូវតែធ្វើដំណើរ ឆ្លងចេញទៅក្រៅផ្ទះ ដែលត្រូវលិចទឹក នៅរដូវវស្សាដើម្បីបន្ទោរបង់»។
ជាមួយនឹងការគាំទ្រពីរដ្ឋាភិបាលអូស្ត្រាលី តាមរយៈមូលនិធិ Water for Women រួមជាមួយថវិកាពីសហភាព អឺរ៉ុប ព្រះវិហារនៃព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទនៃពួកបរិសុទ្ធថ្ងៃចុងក្រោយ និងមូលនិធិ Vitol អង្គការ iDE បានពង្រីក វិសាលភាពរបស់ខ្លួន គ្របដណ្តប់សហគមន៍ដែលរស់នៅក្នុងបរិស្ថានងាយរងគ្រោះដោយសារអាកាសធាតុ។
ជាមួយនឹងយុទ្ធសាស្ត្រផ្អែកលើទីផ្សារ អង្គការ iDE បណ្តុះបណ្តាលសហគ្រិនក្នុងតំបន់ឱ្យផលិត និងចែកចាយបង្គន់ អនាម័យធន់នឹងអាកាសធាតុ ព្រមទាំងលើកកម្ពស់ ការផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបថរបស់គ្រួសារនីមួយៗ តាមរយៈភ្នាក់ងារលក់ចុះផ្សព្វផ្សាយតាមខ្នងផ្ទះ ព្រមទាំងពង្រឹងអភិបាលកិច្ចមូលដ្ឋាន ដោយការកសាងសមត្ថភាពអាជ្ញាធរ មូលដ្ឋានដែលគេស្គាល់ថាជា «វីរៈជនអនាម័យ» ដើម្បីដឹកនាំ និងទ្រទ្រង់ការលើកកម្ពស់អនាម័យ។
អស់ជាច្រើនទសវត្សរ៍មកនេះ ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធអនាម័យនៅមានកម្រិត ហើយទឹកជំនន់ បានបង្ខំឱ្យមនុស្ស រាប់ពាន់នាក់បន្ទោរបង់ ពាសវាលពាសកាល ដែលអាចបំពុលប្រភពទឹកដ៏សំខាន់ និងបង្កហានិភ័យដល់សុខភាព និងសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួនក៏ដូចជាសុខភាពសាធារណៈ។ រូបថត សហការី
ក្នុងនោះដែរ iDE បានបង្កើត និងអនុវត្តយន្តការឧបត្ថម្ភធនសម្រាប់គ្រួសារដែលខ្វះខាត និងជាគ្រួសារដែលងាយរងគ្រោះបំផុត ដោយសារអាកាសធាតុ និងសេដ្ឋកិច្ចសង្គម អាចមានបង្គន់អនាម័យផ្ទាល់ខ្លួន។
អ្នកស្រី ឈូ អែម អាយុ ៦៥ ឆ្នាំ រស់នៅឃុំកំពង់ឃ្លាំង ខេត្តសៀមរាប មានបញ្ហាដោយសារភ្នែករបស់គាត់មើលអ្វី លែងឃើញកាលពីពីរឆ្នាំមុន។
គាត់បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «ចៅខ្ញុំ ឬអ្នកណាក៏ដោយដែលនៅផ្ទះ ធ្លាប់នាំខ្ញុំទៅ ព្រៃ។ ឥឡូវនេះ មានបង្គន់ អនាម័យ វាមានភាពងាយស្រួលជាងមុនច្រើនណាស់។ ខ្ញុំលែងចាំបាច់សុំឱ្យអ្នកណា ម្នាក់នាំខ្ញុំទៅ ឬបារម្ភថាពួកគេនឹងធុញទ្រាន់ នឹងខ្ញុំទៀតហើយ»។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០៩ មក អង្គការ IDE កម្ពុជា បានជួយសម្រួលការផ្គត់ផ្គង់បង្គន់អនាម័យប្រមាណជាង ៤១២,០០០ គ្រួសារនៅតាមជនបទ និងផ្តល់ជម្រើសបង្គន់អនាម័យជាច្រើនប្រភេទ ដែលត្រូវបានរចនាឡើង យ៉ាងពិសេសសមស្របទៅ តាមភូមិសាស្ត្រ និងស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់អ្នកប្រើប្រាស់។
នៅក្នុងតំបន់ដែលអង្គការ iDE បានធ្វើការ អត្រាគ្របដណ្តប់ អនាម័យនៅតាមទីជនបទ បានកើនឡើងពី ២៣% ក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ រហូតដល់ ទៅជិត ៩០% ក្នុងឆ្នាំ ២០២៤។
ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ អង្គការ IDE បានបង្កើនកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ខ្លួន ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈម ដ៏សំខាន់មួយទៀតនោះគឺ៖ ការគ្រប់គ្រងកាកសំណល់ (Fecal Sludge Management - FSM)។
នៅពេលដែលលូបង្គន់ពេញ ហើយគ្មានសេវាកម្មបូមលូដែលមានសុវត្ថិភាព និងតម្លៃសមរម្យទេនោះ គ្រួសារជាច្រើនក៏ដូចជាអ្នកផ្តល់សេវាបូមលូ នឹងងាកទៅរកការចាក់ចោលកាកសំណល់ទៅក្នុងបរិស្ថានជុំវិញ គ្មានសុវត្ថិភាព និងមិនបានកំចាត់មេរោគជាមុន។
ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ អង្គការ IDE បានណែនាំដំណោះស្រាយ ការគ្រប់គ្រងកាកសំណល់ពីរប្រភេទ៖ ប្រព័ន្ធលូឆ្លាស់សុវត្ថិភាព (Alternating Dual Pit ADP) និងសេវាកម្ម រលូសុវត្ថិភាពនៅនឹងកន្លែង។
ចំពោះ ADP គឺជាការបង្កើតរណ្តៅលូមួយបន្ថែមទៀតទៅក្នុងប្រព័ន្ធដែលមានស្រាប់។ នៅពេលដែលរណ្តៅមួយពេញ វាត្រូវបានសម្លាប់មេរោគ ដោយប្រើកំបោរ ហើយបិទជិត និងផ្អាកប្រើប្រាស់ក្នុងរយៈពេលពី ២ទៅ ៥ឆ្នាំ និងបង្វែរការបន្តការប្រើប្រាស់ជាមួយនឹងលូបន្ថែមថ្មី។
ការធ្វើបែបនេះ ប្រជាពលរដ្ឋអាចកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន បច្ចុប្បន្ន មានគ្រួសារប្រមាណ ២២,០០០ នៅតាមជនបទកំពុងប្រើប្រាស់ ប្រព័ន្ធលូឆ្លាស់សុវត្ថិភាពនេះ។
ចំណែកសេវាកម្មស្តារលូសុវត្ថិភាពនៅនឹងកន្លែង គឺ ការកែលម្អទំលាប់គ្រប់គ្រង សំណល់បែបបុរាណ ដោយការជីកកប់សំណល់នៅក្បែររណ្តៅលូ។
សេវាកម្មនេះ មានរួមបញ្ចូលគោលការណ៍ ណែនាំអំពី៖ ទីតាំងកប់កាកសំណល់ដែលមិនបំពុលដល់ទឹក ក្រោមដី សម្លាប់មេរោគដោយប្រើកំបោរ ការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ការពារខ្លួន និងគោលការណ៍នៃការតំឡើង ដែលមិននាំឱ្យមានការប៉ះពាល់ដល់សមាជិកគ្រួសារឡើយ។
សេវាកម្មស្តារលូសុវត្ថិភាពនៅនឹងកន្លែងនេះ បានជួយប្រជាជន ជិត ១៥០ ខ្នងផ្ទះនៅក្នុងខេត្ត សៀមរាបឱ្យគ្រប់គ្រងកាកសំណល់ដោយសុវត្ថិភាពតាមរយៈអ្នកផ្តល់សេវាកម្មដែលជាម្ចាស់អាជីវកម្មផលិតបង្គន់ក្នុង ស្រុកដែលបានបណ្តុះបណ្តាលត្រឹមត្រូវ។
លោក Kozole បានបន្ថែមថា៖ «គ្មានសុវត្ថិភាពទឹកទេ ប្រសិនបើគ្មានការគ្រប់គ្រងអនាម័យប្រកបដោយសុវត្ថិភាព និងធន់នឹងអាកាសធាតុ»។
លោកបានបន្ថែមថា៖ «តាមរយៈការធ្វើការរួមគ្នាជាមួយសហគ្រិនក្នុងតំបន់ សហគមន៍ និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន យើងកំពុងជួយកម្ពុជាឱ្យអភិវឌ្ឍន៍ពីការទទួលបានសេវាកម្មអនាម័យកម្រិត"មូលដ្ឋាន" ទៅជា ការទទួលបានសេវាកម្មអនាម័យដែលហៅថា "ការគ្រប់គ្រងកាកសំណល់" ព្រមទាំងការការពារសហគមន៍ ទាំងមូល»៕
