អ្នកដែលចូលចិត្តក្តីក្តាំ អាចមានភាពរីករាយណាស់ ព្រោះថា ប្រសិនបើច្បាប់ដែលមានពីមុនស្តីពីអំពើនៃការប្រកួតប្រជែងមិនស្មោះត្រង់ មិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាបានទេ ច្បាប់ស្តីពីការប្រកួតប្រជែងដែលទើបទទួលបានការអនុម័តថ្មីៗកន្លងទៅនេះត្រូវតែអាចដោះស្រាយបញ្ហាបាន។
តើនោះជាបញ្ហាអ្វីទៅ? ជាគោលការណ៍ ច្បាប់ថ្មីនេះចង់តម្រង់ទិសធ្វើយ៉ាងណាឱ្យតួអង្គសេដ្ឋកិច្ចទាំងអស់គោរពតាមវិធាន និងព្យាយាមខិតខំរកចំណូលតាមមធ្យោបាយដែលប្រពៃបំផុត។ អ្នកប្រហែលជាឆ្ងល់ថា ចុះមានអ្វីខុសទៅ បើគ្រាន់តែចង់កើបយកចំណែកទីផ្សារធំបំផុតនោះ?
តើខុសត្រង់ណាទៅបើគ្រាន់តែចង់វាយបំបាក់ឱ្យគូប្រកួតប្រជែងបាត់មុខពីទីផ្សារ? គោលដៅនៃការរកស៊ីគឺមិនដោយសារចង់បានចំណេញទេឬអ្វី? មុននឹងចង់សាកឆ្លើយទៅនឹងសំណួរទាំងនេះ គួរចងចាំឃ្លាមួយថា “អ្នកដែលធ្វើប៊័រ បិតស្រា ឬធ្វើនំបុ័ង ដើម្បីឱ្យយើងអាចទទួលទានបាយពេលល្ងាចបាន មិនមែនមានចិត្តសប្បុរសធ្វើរបស់ទាំងនោះឱ្យយើងទេ គឺសុទ្ធតែដើម្បីផលប្រយោជន៍រៀងៗខ្លួន។
ឃ្លាមួយនេះ របស់លោក Adam Smith ពិតជាត្រឹមត្រូវ និងពិបាកជំទាស់ណាស់។ អ្វីដែលគាត់ធ្លាប់ហៅថាដៃបំបាំងខ្លួន ឬដៃអរូបី សព្វថ្ងៃយើងឱ្យឈ្មោះថាទីផ្សារ។ ឯសហគ្រិនផងទាំងពួង តែងតែឆ្លងកាត់នូវឧបសគ្គ និងកំហុសជាច្រើនលើកច្រើនសា ទម្រាំអាចដឹងថា គួរដាក់តម្លៃប៉ុន្មានដល់ទំនិញ ឬសេវារបស់ខ្លួន។ ការព្យាយាមរកតម្លៃសមស្របនេះក្លាយជាទង្វើជាប្រចាំដែលសឹងតែពេលខ្លះអាចធ្វើឱ្យទីផ្សារក្រឡាប់ចាក់ក៏ថាបាន។ និយាយឱ្យចំទីផ្សាររេរាទៅតាមអំពើនៃការប្រកួតប្រជែងនេះឯង។
ច្បាប់ស្តីពីការប្រកួតប្រជែងថ្មីនេះបានអនុលោមតាមគន្លងបទពិសោធរបស់អន្តរជាតិដោយហាមឃាត់ចំពោះអំពើចម្បង ៤ ប្រភេទ គឺការព្រមព្រៀងខ្សែដេក ការព្រមព្រៀងខ្សែឈរ សកម្មភាពបំពានដោយប្រើជំហរឧត្តមភាពលើទីផ្សារ និងការរួមបញ្ចូលគ្នានូវធុរកិច្ចដែលមានអានុភាពរឹតត្បិតដល់ការប្រកួតប្រជែងគួរឱ្យកត់សម្គាល់។
អត្ថបទខ្លីមួយនេះមិនអាចពន្យល់ពីរាល់ទង្វើទាំងអស់នេះបានទេ ប៉ុន្តែសូមជឿចុះថា បើគ្មានទង្វើណាមួយបែបនេះទេនោះផលប្រយោជន៍របស់អ្នកប្រើប្រាស់ពិតជាអាចត្រូវការពារបានយ៉ាងល្អ ព្រោះថាការធ្វើទំនាក់ទំនងធុរកិច្ចដោយស្មើភាព និងស្មោះត្រង់ គឺជាអ្វីដែលយើងគ្រប់គ្នាចង់បាន។ យ៉ាងហោចណាស់ក៏នេះជាអ្វីដែលច្បាប់នេះចង់បានដែរ។ តែដោយហេតុថា ច្បាប់នេះជាច្បាប់ខ្លី (មានតែ ៤១ មាត្រា) គឺមានចែងតែពីគោលការណ៍ចម្បងៗតែប៉ុណ្ណោះដោយទុកឱ្យគណ:កម្មាធិការប្រកួតប្រជែងកម្ពុជាជាអ្នកចែងលម្អិតនូវវិធានផ្សេងៗនាពេលក្រោយ។
តាមបទពិសោធដែលយើងបានដឹងពីប្រទេសដទៃដែលបានដើរមុនយើងជាច្រើនទសវត្យរ៍មកហើយនោះ ការដាក់ចេញនូវវិធានលម្អិតនានាបែបនេះអាចត្រូវការរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំទម្រាំយើងអាចផ្តើមយល់ពីអត្ថន័យស៊ីជម្រៅក៏ដូចជាឥទ្ធិពលពិតប្រាកដរបស់ច្បាប់នេះ។
អាចត្រូវប្រើពេលយូរយ៉ាងនេះផង? មិនខុសទេ! បើអ្នកមិនជឿទេ អ្នកអាចឈប់អានអត្ថបទនេះត្រឹមនេះ ហើយត្រឡប់ទៅធ្វើអ្វីដែលអ្នកកំពុងធ្វើមុននេះបាន។ ប៉ុន្តែមុននឹងចាកចេញទៅ អ្នកប្រហែលជាចង់ដឹងរឿងមួយសិន។ រឿងនោះគឺថា តាមពិតទៅការប្រកួតប្រជែងមិនមែនដឹងតែពីអាក្រក់ឯណា? វាជួយជំរុញឱ្យមានការគិតប្រកបដោយការច្នៃប្រឌិត ការខិតខំរកអ្វីដែលថ្មីជានិច្ចដើម្បីឱ្យធុរកិច្ចរបស់ខ្លួនមានប្រសិទ្ធភាពជាងមុន។ យើងគ្រប់គ្នាពិតជាមិនជំទាស់លើរឿងទាំងនេះទេ។ ការប្រកួតប្រជែងតាមសមត្ថភាពថ្លៃថ្លាពិតអាចធ្វើឱ្យតម្លៃថយចុះមកដល់កម្រិតទាបបំផុតផងក៏ថាបាន។ នេះជារឿងល្អសម្រាប់អតិថិជន។
ដោយឡែករឿងអាក្រក់អាចកើតមានឡើងពេលដែលក្រុមហ៊ុនធំៗធ្វើការព្រមព្រៀង (ដោយសម្ងាត់) ថាមិនប្រកួតប្រជែងជាមួយគ្នា (ការស៊ុមគ្រលុំគ្នា) ឬពេលដែលគេព្យាយាមតាមគ្រប់មធ្យោបាយ ដើម្បីធ្វើឱ្យគូប្រកួតប្រជែងបាត់មុខពីទីផ្សារ (ការលុបបំបាត់) ឬពេលដែលក្រុមហ៊ុនធំៗបានព្រមព្រៀងរួមបញ្ចូលគ្នាតែម្តង (ការរួមបញ្ចូលគ្នានៃធុរកិច្ច) ដើម្បីក្លាយជាតួអង្គបណ្តុំសេដ្ឋកិច្ចតែមួយ ដែលអាចក្លាយជាអ្នកគ្រប់គ្រងលើទីផ្សារណាមួយជាក់លាក់តែម្នាក់ឯង។
ជាការពិតច្បាប់របស់យើងមានចែងពីករណីលើកលែងមួយចំនួនដែរ ប៉ុន្តែយើងនឹងចាប់ផ្តើមយល់បន្តិចម្តងៗថាតើទង្វើណាត្រូវបានអនុញ្ញាត ហើយទង្វើណាត្រូវបានហាមឃាត់នាពេលដែលច្បាប់នេះត្រូវបានយកមកបកស្រាយតាមរយៈសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការ និងតាមរយៈបទប្បញ្ញត្តិ និងវិធាននានារបស់គណ:កម្មាធិការនាពេលអនាគត។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ដោយសារច្បាប់នេះ មានប្រើវាក្យស័ព្ទខាងជំនាញសេដ្ឋកិច្ចច្រើនផងនោះ យើងមុខតែត្រូវរង់ចាំមើលលទ្ធផលពីក្តីក្តាំជាច្រើននៅតុលាការជាមុនសិន ដើម្បីមកពន្យល់ថា តើពិតជាមានស្ថានភាពទីផ្សារជាក់លាក់មួយមែនឬទេឬថាតើចុងចម្លើយ (បុគ្គលដែលធ្វើការប្រកួតប្រជែងមិនល្អ) ពិតជាមានអំណាចក្នុងទីផ្សារដែលកំពុងបង្កចលាចលនោះមែនឬអត់ ជាដើម។
ជាក់ស្តែង ជាបឋម ច្បាប់បានផ្តល់នូវនិយមន័យមួយចំនួនដូចជាថា ការប្រកួតប្រជែង សំដៅដល់សកម្មភាពរបស់បុគ្គលធ្វើធុរកិច្ចនៅក្នុងទីផ្សារដើម្បីដណ្តើមយកអតិថិជនឱ្យបានច្រើនក្នុងការប្រើប្រាស់នូវទំនិញ ឬសេវារបស់ខ្លួនទទួលបាននូវចំណែកទីផ្សារច្រើន និងជំហរឧត្តមភាពលើទីផ្សារ។ គូប្រកួតប្រជែង សំដៅដល់បុគ្គលដែលកំពុងប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងទីផ្សារណាមួយ ឬបុគ្គលដទៃទៀតដែលមានសក្តានុពលអាចនឹងចូលរួមការប្រកួតប្រជែងក្នុងទីផ្សារ។
ដោយឡែកពាក្យថា ទីផ្សារសំដៅដល់ទីផ្សារទំនិញ ឬសេវាដែលកំពុងប្រកួតប្រជែង។ ប្រសិនបើអ្នកមានអារម្មណ៍ថា នៅវិលវល់មិនទាន់យល់ជ្រាបច្បាស់ពីអត្ថន័យទាំងនេះនៅឡើយទេ អ្នកផ្សេងទៀតក៏មានអារម្មណ៍មិនខុសពីអ្នកដែរ។ តាមពិតពាក្យជាច្រើនដែលបានប្រើក្នុងនិយមន័យខាងលើទាមទារឱ្យមានការពន្យល់ (និយមន័យ!) ដាច់ដោយឡែករៀងៗខ្លួនបន្ថែមទៀត។
តួយ៉ាងពាក្យថា ចំណែកទីផ្សារឧត្តមភាពលើទីផ្សារច្រើន ទីផ្សារណាមួយសុទ្ធតែជាពាក្យគន្លឹះដែលយើងអាចនឹងចាប់ផ្តើមយល់អំពីអត្ថន័យពិតប្រាកដរបស់វានាពេលអនាគត បន្ទាប់ពីច្បាប់នេះទទួលបានការអនុវត្តជាច្រើនឆ្នាំ តាមរយៈការចេញវិធាននានាក៏ដូចជាការបកស្រាយពីតុលាការក្នុងពេលមានរឿងក្តីជាដើម។
ចុងក្រោយបំផុត មុនពេលដែលអ្នកចេញទៅសូមគូសចំណាំថា ក្នុងទ្រឹស្តីផលិតផល ២ ដែលអាចចាត់ទុកថា កំពុងប្រកួតប្រជែងជាមួយគ្នាតាមផ្លូវច្បាប់បានទាល់តែផលិតផលទាំង ២ នោះជាផលិតផលដែលអាចប្រើផ្លាស់ប្តូរគ្នាបានពោលគឺប្រសិនបើអតិថិជនចាត់ទុកថា វាជាប្រភេទផលិតផលដែលអាចជំនួសគ្នាបាន។
ក្នុងន័យនេះ ស្បែកជើងល្អរបស់ម៉ាកហ្វេរ៉ាហ្កាម៉ូ អាចប្រើជំនួសឱ្យស្បែកជើងម៉ាកហ្គុជីបាន គឺថា វាស្ថិតក្នុងទីផ្សារស្បែកជើងតែមួយ។ ប៉ុន្តែបើយើងបន្តសញ្ជឹងគិតបន្តិចទៀត យើងអាចពន្លាតទៅគិតដល់ទីផ្សាររណបបានដល់ទៅ ៣ បន្ថែមទៀត សម្រាប់ស្បែកជើងនារីស្បែកជើងបុរសស្បែកជើងក្មេង។
ហេតុនេះ គ្រាន់តែការកំណត់ថា តើមានទីផ្សារណាមួយ ឬមិនមាននោះវាជារឿងលំបាកមួយបាត់ទៅហើយក្នុង ខណ:ដែលអ្វីៗដែលរូបអ្នក និងខ្ញុំដឹងពេលនេះមុខតែនឹងវិវត្តផ្លាស់ប្តូរជានិច្ចតាមគន្លងនៃសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចថ្មីៗដែលនឹងលេចឡើងជាបន្តបន្ទាប់។
អ្វីដែលនឹងមិនប្តូរផ្លាស់នោះគឺថា ច្បាប់នេះនឹងក្លាយជាកម្មវត្ថុនៃរឿងក្តីក្តាំជាច្រើនចៀសមិនរួច។ ដូចនេះ ដើម្បីឱ្យច្បាប់នេះអាចដោះស្រាយបញ្ហាបានអ្នកត្រូវអនុវត្តឱ្យបានញឹកញាប់ទោះជាស្រឡាញ់ ឬមិនស្រឡាញ់ច្បាប់នេះក្តី៕
Dr. Virak Prum, LLB, LLM, PhD (2006 Nagoya University) បង្រៀនច្បាប់នៅ CamEd Business School។ គំនិតក្នុងអត្ថបទនេះ ជារបស់តែអ្នកនិពន្ធប៉ុណ្ណោះ។