.jpg)
បុគ្គលិកអង្គការសហប្រជាជាតិចុះជួបថ្នាក់ដឹកនាំនៅមូលដ្ឋាននិយាយពីបញ្ហាយេនឌ័រ។ រូប United Nations
សមភាពយេនឌ័រថ្ងៃនេះ ដើម្បីអនាគតប្រកបដោយចីរភាព៖ កត្តាសំខាន់ៗដែលចាំបាច់ត្រូវយកមកពិចារណាដើម្បីឱ្យការស្ដារឡើងវិញពីការរាតត្បាតជាសកលមានលក្ខណៈបរិយាប័ន្នចីរភាព និងនាំមកនូវការផ្លាស់ប្ដូរជាវិជ្ជមានពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ។
វិសមភាពយេនឌ័រ គឺជាបញ្ហាប្រឈមមួយក្នុងចំណោមបញ្ហាប្រឈមធំៗបំផុតដែលនៅមិនទាន់បានដោះស្រាយជាយូរមកហើយនៅជំនាន់របស់យើង។
ជាមួយនឹងវិបត្តិផ្ទួនៗ និងភាពមិនប្រាកដប្រជាដែលអ្នកដឹកនាំសព្វថ្ងៃនេះ កំពុងជួបប្រទះវិធានការបន្ទាន់ដើម្បីលើកកម្ពស់សមភាពយេនឌ័រតែងតែត្រូវបានគេពន្យារចាំពេលណាមួយដែលមានភាពងាយស្រួលជាងដែលតាមពិតដំណោះស្រាយយូរអង្វែងចំពោះវិបត្តិនានាទាមទារឱ្យមានការឆ្លើយតបចំពោះចំណុចខ្វះខាតពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រទៅវិញទេ។ ប្រសិនបើពុំមានសមភាពយេនឌ័រនៅថ្ងៃនេះទេ អនាគតប្រកបដោយចីរភាព និងសមភាពនៅតែជាអ្វីដែលគេមិនអាចឈោងដល់។
កម្ពុជាបានសម្រេចនូវភាពជឿនលឿនសំខាន់ៗពាក់ព័ន្ធនឹងសមភាពយេនឌ័រក្នុងរយៈពេល ២៥ ឆ្នាំ ចុងក្រោយនេះ។ ប៉ុន្តែរបាយការណ៍ស្ដីពីសមភាពយេនឌ័រដែលចេញផ្សាយចាប់ពីពេលថ្មីៗនេះរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជាបង្ហាញថា វិសមភាពយេនឌ័រគួរឱ្យកត់សម្គាល់នៅតែបន្តមានដែលបង្កជាឧបសគ្គរារាំងដល់ការចូលរួមដោយស្មើភាពគ្នារបស់ស្ត្រីក្នុងជីវិតវប្បធម៌សេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសនេះ និងបន្ទុចបង្អាក់ដល់ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយបរិយាប័ន្ន និងចីរភាព។
ដូច្នេះតើគេត្រូវការអ្វីខ្លះដើម្បីឱ្យការស្ដារឡើងវិញមានលក្ខណៈបរិយាប័ន្នចីរភាព និងនាំមកនូវការផ្លាស់ប្ដូរជាវិជ្ជមានពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ? មានបញ្ហាចំនួន ៥ ដែលមានសារៈសំខាន់ និងចាំបាច់ដែលត្រូវធ្វើការដោះស្រាយ ដើម្បីលើកកម្ពស់សមភាពយេនឌ័រ និងសម្រេចគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាព។
ទី១- បទដ្ឋានសង្គម៖ នៅកម្ពុជាបទដ្ឋានសង្គមនិងជំនឿក្នុងសង្គមដែលរឹតត្បិតលើអ្វីដែលស្ត្រីអាចធ្វើបាន ហើយដែលផ្តល់តម្លៃខ្ពស់ជាង និងអំណាចច្រើនជាងដល់បុរសនៅតែកើតមានជាទូទៅ។ ការរំពឹងទុកក្នុងសង្គមរបស់ស្ត្រី និងបុរសត្រូវបានស្តែងចេញឱ្យឃើញនៅក្នុងទំនាក់ទំនងប្រចាំថ្ងៃនៅកន្លែងធ្វើការ និងនៅក្នុងសហគមន៍។
ក្នុងអំឡុងពេលនៃការសន្ទនារបស់ខ្ញុំជាមួយនឹងអ្នកដឹកនាំជាស្ត្រីវ័យក្មេងនៅកម្ពុជា ខ្ញុំតែងតែឮជាញឹកញយពីឧបសគ្គធំៗដែលរារាំងធ្វើឱ្យស្ត្រីមិនអាចកាន់តួនាទីជាអ្នកដឹកនាំ ប៉ុន្តែខ្ញុំក៏បានឮពីរឿងរ៉ាវបង្ហាញពីការផ្លាស់ប្តូរដែលផ្ដល់នូវកម្លាំងជំរុញទឹកចិត្តផងដែរ។
ឌិន ដារ័ត្នតី ដែលជាអ្នកនិពន្ធម្នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកនិពន្ធដែលចូលរួមរៀបរៀងជំពូកនៅក្នុងសៀវភៅកម្ពុជាឆ្នាំ ២០៤០ បាននិយាយថា ចាប់តាំងពីថ្ងៃដែលយើងកើតមកស្ត្រីត្រូវបានគេបង្រៀនថា យើងគឺជាមនុស្សដែលខ្សោយ និងគួរឱ្យអ្នកដទៃទៀតជាអ្នកមើលថែយើងមិនមែនយើងជាអ្នកមើលថែខ្លួនឯងឡើយ។ ខណៈពេលដែលការលើកឡើងបែបនេះស្ដាប់ទៅហាក់ដូចជាបង្ហាញថា ដំណោះស្រាយ គឺត្រូវសម្លឹងទៅខាងក្រៅមានន័យថា ចាំបាច់ត្រូវតែមានការផ្តល់ភាពអង់អាចដល់ស្ត្រីអ្វីដែលសំខាន់ផងដែរនោះ គឺស្ត្រីត្រូវសម្លឹងមើលទៅខាងក្នុងខ្លួនធ្វើការវិភាគចោទសំណួរឈ្វេងយល់ និងដកខ្លួនចេញពីបទដ្ឋានសង្គមដែលត្រូវបានបណ្តុះនៅក្នុងផ្នត់គំនិតរបស់យើងក្នុងអំឡុងពេលដែលចម្រើនវ័យកន្លងមក។ ខ្ញុំជឿថា ការផ្លាស់ប្តូរមានចីរភាពយូរអង្វែងនៅពេលដែលវាមានប្រភពពីផ្លូវទាំង ២ ពោលគឺពីខាងក្រៅផងនិងពីខាងក្នុងផង។
ទី២- បទដ្ឋានដែលមានលក្ខណៈរឹតត្បិតទាំងនេះត្រូវបានឆ្លុះបញ្ចាំងក្នុងការបែងចែកដែលពុំមានសមភាពយ៉ាងធំធេងនៃការងារផ្ទះ និងការងារថែទាំដោយពុំបានទទួលប្រាក់កម្រៃដោយស្ត្រីជាអ្នកធ្វើការទាំងនេះរហូតដល់ ៩០% គិតជាមធ្យម។ នេះបង្កឧបសគ្គដល់ការទទួលបានឱកាស និងធនធាននានារបស់ស្ត្រី។ បើទោះជាបន្ទុកការងារផ្ទះ និងការងារផ្តល់ការថែទាំដោយមិនទទួលបានកម្រៃ គឺជាឧបសគ្គមួយក្នុងចំណោមឧបសគ្គធំៗជាងគេដែលរារាំងដល់ការលើកកម្ពស់សមភាពយេនឌ័រនៅកម្ពុជាក៏ដោយឧបសគ្គនេះកម្រ បានទទួលការឆ្លើយតបក្នុងគោលនយោបាយសាធារណៈ ឬកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងអភិវឌ្ឍណាស់។
ទី៣- បទដ្ឋានយេនឌ័រដែលបង្កគ្រោះថ្នាក់ក៏ជាបុព្វហេតុដែលនាំឱ្យមានអំពើហិង្សាទាក់ទងនឹងយេនឌ័រដែលបង្កផលប៉ះពាល់ផ្ទាល់ដល់ស្ត្រីនៅកម្ពុជា និងក្រុមមនុស្សស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នា (LGBTQI) ក្នុងភាគរយមួយដ៏ច្រើន។ ក្នុងចំណោមស្ត្រីខ្មែរ ៥ នាក់ មានម្នាក់ដែលទទួលរងអំពើហិង្សាផ្លូវកាយ ឬផ្លូវភេទពីដៃគូ។ ក្នុងចំណោមស្ត្រីនៅកម្ពុជា ៣ នាក់ មានម្នាក់ដែលទទួលរងការរំលោភបំពានផ្លូវចិត្ត។
ទី៤- ផលប៉ះពាល់នៃវិសមភាពសំខាន់ៗទាំងនេះក៏បង្កផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានដល់ការចូលរួមក្នុងទីផ្សារការងាររបស់ស្ត្រី និងនៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចផងដែរ។ ស្ថានភាពជារួមរបស់ទីផ្សារការងារបង្ហាញឱ្យឃើញពីវិសមភាពដែលមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ ដោយស្ត្រីមានចំនួនច្រើនលើសលប់ក្នុងការងារដែលទទួលបានប្រាក់កម្រៃទាប និងមិនសូវគេឱ្យតម្លៃ និងមានចំនួនតិចតួចក្នុងតួនាទីជាន់ខ្ពស់ និងដែលទទួលបានប្រាក់កម្រៃខ្ពស់។
ស្ត្រីរួមចំណែកយ៉ាងច្រើនដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ដោយម្ចាស់សហគ្រាសខ្នាតតូចបំផុត ៦២% និងសហគ្រាសខ្នាតតូច និងមធ្យម ២៦% គឺជាស្ត្រី ប៉ុន្តែពួកគេនៅតែបន្តជួបប្រទះនឹងឧបសគ្គក្នុងការទទួលបានធនធានហិរញ្ញវត្ថុ និងចុះបញ្ជីអាជីវកម្មរបស់ពួកគេ។ អាជីវកម្មដោយពុំបានចុះបញ្ជីពុំអាចទទួលបានការគាំទ្រក្នុងអំឡុងពេលនៃការរាតត្បាតជាសកលនៃជំងឺកូវីដនោះឡើយ។
ចុងក្រោយភាពជាតំណាងនៅក្នុងការធ្វើសេចក្ដីសម្រេចចិត្ត។ ស្រីបន្តមានចំនួនតិចតួចសម្រាប់មុខតំណែងជាអ្នកគ្រប់គ្រងនៅក្នុងវិស័យនានាក្នុងសហជីពគណបក្សនយោបាយ និងនៅគ្រប់កម្រិតទាំងអស់របស់រដ្ឋាភិបាល។ តំណាងស្ត្រីនៅក្នុងរដ្ឋសភាកើនឡើងដល់ ២១% ខណៈពេលដែលសមាជិកព្រឹទ្ធសភាជាស្ត្រីនៅទ្រឹងត្រឹម ១៦%។ សកម្មជនដីធ្លីនិងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សជាស្ត្រីត្រូវប្រឈមនឹងអំពើហិង្សា និងការបៀតបៀន ហើយភាពជាអ្នកដឹកនាំរបស់ពួកគេក្នុងការតស៊ូទាំងនេះកម្រជួយឱ្យពួកគេអាចទទួលបានអំណាចធ្វើសេចក្ដីសម្រេចចិត្តក្នុងរយៈពេលវែងណាស់។
ក្នុងការសន្ទនាកាលពីពេលថ្មីៗនេះជាមួយនឹងសកម្មជនបរិស្ថានជាស្ត្រី ខ្ញុំឮថា “នេះគឺជាអ្វីដែលខ្ញុំស្តាប់ឮ។ ក្នុងនាមជាស្ត្រីដែលជាសកម្មជនបរិស្ថានមានបញ្ហាប្រឈមជាច្រើនដែលធ្វើឱ្យយើងកាន់តែមានការលំបាកក្នុងការបន្តធ្វើការងារនៅក្នុងវិស័យនេះ។ ដំបូងយើងត្រូវឆ្លើយតបនិងលើកឡើងពីក្ដីបារម្ភរបស់ស្ត្រីបន្ទាប់មកចេញពីចំណុចទាំងនោះយើងស្វែងរកដំណោះស្រាយរួមគ្នា។ មានមនុស្សដែលប្រឹងប្រែង ដើម្បីជួយឱ្យស្ត្រីចូលរួមក្នុងការងារបរិស្ថាន ដើម្បីធានាឱ្យមានភាពចម្រុះ និងដើម្បីឱ្យមានសំឡេងកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព”។ អ្វីដែលល្អសម្រាប់សមភាពយេនឌ័រក៏ល្អសម្រាប់សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមផងដែរ។ តើអ្វីទៅជាជំហានបន្ទាប់សម្រាប់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជារួមគ្នាជាមួយដៃគូក្នុងការឆ្លើយតបចំពោះវិសមភាពយេនឌ័រ និងសម្រេចបាននូវការផ្លាស់ប្ដូរជាវិជ្ជមានចំពោះយេនឌ័រ?
យើងត្រូវការយុទ្ធសាស្ត្រដែលមានលក្ខណៈគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ និងមានចីរភាពដើម្បីផ្លាស់ប្តូរបទដ្ឋានយេនឌ័រ ជំរុញការចូលរួមពីតួអង្គពាក់ព័ន្ធចម្រុះនៅគ្រប់កម្រិតដូចជា ក្មេងប្រុសបុរសគ្រួសារសហគមន៍សាលារៀនគ្រឹះស្ថាននិងរដ្ឋាភិបាល។
យើងត្រូវទទួលស្គាល់ និងឆ្លើយតបចំពោះបញ្ហាការងារថែទាំដោយមិនបានប្រាក់កម្រៃរបស់ស្ត្រី និងវិនិយោគលើប្រព័ន្ធគាំពារសង្គមដែលយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះយេនឌ័រ ដើម្បីផ្តល់ការគាំទ្រដល់អ្នកដែលធ្វើការក្នុងវិស័យក្រៅប្រព័ន្ធ។
យើងចាំបាច់ត្រូវពង្រឹងការការពារការឆ្លើយតប និងការស្ដារឡើងវិញពីអំពើហិង្សាផ្លូវភេទ និងអំពើហិង្សាទាក់ទងនឹងយេនឌ័រ។ យើងចាំបាច់ត្រូវវិនិយោគលើសុខភាព និងសិទ្ធិផ្លូវភេទ និងបន្តពូជតាមរយៈការពង្រឹងប្រព័ន្ធសុខាភិបាល។
យើងត្រូវការការរីកចម្រើនផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចតាមរយៈការវិនិយោគឱ្យចំគោលដៅដូចជា លើការអប់រំការងារ និងមុខរបរ ការបណ្ដុះបណ្ដាល និងការងារសមរម្យសម្រាប់ស្ត្រី និងក្មេងស្រី។
យើងចាំបាច់ត្រូវលើកកម្ពស់ភាពជាអ្នកដឹកនាំ និងការចូលរួមរបស់ស្ត្រីនៅគ្រប់កម្រិតទាំងអស់ចាប់ពីស្ត្រីជនជាតិដើមភាគតិចនៅតាមឃុំរហូតដល់ស្ត្រីដែលជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភា និងចៅក្រម។ យើងចាំបាច់ត្រូវជួយសម្រួលដល់ការងាររបស់ស្ត្រីដែលជាអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងសកម្មជនបរិស្ថាន ដើម្បីឱ្យអនាគតប្រកបដោយចីរភាព។
ដើម្បីអនាគតប្រកបដោយចីរភាព អង្គការសហប្រជាជាតិកំពុងជួយដល់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការបំពេញតាមកាតព្វកិច្ចសិទ្ធិមនុស្សរបស់ខ្លួនរួមទាំងកាតព្វកិច្ចដែលកំណត់ដោយគណៈកម្មាធិការទទួលបន្ទុកលុបបំបាត់អំពើរើសអើងប្រឆាំងស្ត្រីភេទផងដែរ។ ការពង្រឹងក្របខ័ណ្ឌច្បាប់ការគាំទ្រដល់ការផ្តល់សេវាសុខភាពការបង្ការទប់ស្កាត់អំពើហិង្សាទាក់ទងនឹងយេនឌ័រ និងការផ្តល់សេវាសង្គម ដើម្បីឱ្យមានការបន្តផ្តល់ការថែទាំក្នុងអំឡុងពេលដែលមានការរាតត្បាតជាសកលការវិនិយោគលើការអប់រំរបស់ក្មេងស្រី និងការងារសមរម្យសម្រាប់យុវជន និងការផ្តល់ជំនួយបច្ចេកទេសសម្រាប់ការរៀបចំកម្មវិធីឧបត្ថម្ភសាច់ប្រាក់ដែលគិតគូរពីយេនឌ័រក៏ដូចជាវាយតម្លៃពីរបៀបធ្វើឱ្យការងារក្នុងវិស័យក្រៅប្រព័ន្ធកាន់តែមានលក្ខណៈក្នុងប្រព័ន្ធបន្តិចម្តងៗ។
វាត្រូវការការរួមចំណែកពីយើងទាំងអស់គ្នាម្នាក់ៗ ទើបវឌ្ឍនភាពអាចសម្រេចទៅបាន។ រួមគ្នាជាមួយនឹងអ្នកស្រាវជ្រាវអ្នកសិក្សា និងសកម្មជនកម្ពុជាយើងនឹងផលិតនូវចំណេះដឹង ព្រមទាំងភ័ស្ដុតាង ដើម្បីលើកកម្ពស់សមភាពយេនឌ័រ។ រួមគ្នាជាមួយនឹងអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងចលនាសង្គមយើងនឹងស្វែងរកការគាំទ្រសម្រាប់សមភាពយេនឌ័រ និងសិទ្ធិមនុស្សតាមរយៈការផ្ដល់នូវធនធានបង្កើតជាឱកាសផ្សេងៗ។
សម្រាប់ទិវានារីអន្តរជាតិឆ្នាំ ២០២២ នេះ អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិអំពាវនាវឱ្យមានការស្ដារឡើងវិញប្រកបដោយចីរភាពបែបស្ដ្រីនិយម។ ខណៈពេលដែលយើងសម្លឹងមើលអនាគតការស្ដារឡើងវិញប្រកបដោយចីរភាព និងសមភាពសម្រាប់ទាំងអស់គ្នាអាចធ្វើទៅបានលុះត្រាតែការស្ដារឡើងវិញនេះមានលក្ខណៈស្ដ្រីនិយម “ជាការស្ដារឡើងវិញដែលផ្ដោតការយកចិត្តទុកដាក់សំខាន់លើវឌ្ឍនភាពសម្រាប់ស្ត្រីនិងក្មេងស្រី"៕
ដោយ Pauline Tamesis តំណាងអង្គការសហប្រជាជាតិ ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា
សម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែមអំពីសកម្មភាពនាំមកនូវការផ្លាស់-ប្ដូរដែលចាំបាច់ត្រូវមានសូមមើលឯកសារការឈ្វេងយល់ស៊ីជម្រៅពីសមភាពយេនឌ័រនៅកម្ពុជាដែលរៀបចំដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ (United Nations Gender Equality Deep-Dive for Cambodia)
